วิเคราะห์ นกุหนาสูตร ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 25: ปริบทพุทธสันติวิธี
บทนำ
นกุหนาสูตร ซึ่งปรากฏในพระไตรปิฎกเล่มที่ 25 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 17 ขุททกนิกาย อิติวุตตกะ ทุกนิบาต ปฐมวรรค ถือเป็นพระสูตรที่แสดงถึงเป้าหมายแท้จริงของการประพฤติพรหมจรรย์ในพระพุทธศาสนา พระสูตรนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับเจตนาที่บริสุทธิ์ของภิกษุในการปฏิบัติธรรม โดยชี้ให้เห็นว่าการประพฤติพรหมจรรย์ไม่ได้มีจุดมุ่งหมายเพื่อประโยชน์ส่วนตัว เช่น การลาภ ยศ หรือการเป็นที่ยอมรับในสังคม แต่เพื่อการสำรวม ละ และการรู้ยิ่งอันนำไปสู่การหลุดพ้นจากทุกข์
บทความนี้วิเคราะห์เนื้อหาสาระของนกุหนาสูตร และเชื่อมโยงกับหลักพุทธสันติวิธี โดยเน้นการนำไปประยุกต์ใช้ในบริบททางสังคมและจริยธรรมสมัยใหม่
สาระสำคัญของนกุหนาสูตร
นกุหนาสูตรแบ่งออกเป็นสองส่วน ได้แก่ 1) การประพฤติพรหมจรรย์เพื่อการสำรวมและการละ และ 2) การประพฤติพรหมจรรย์เพื่อความรู้ยิ่งและการกำหนดรู้ โดยมีสาระสำคัญดังนี้:
การสำรวมและการละ
พระพุทธเจ้าทรงชี้ว่าภิกษุไม่ควรประพฤติพรหมจรรย์ด้วยความมุ่งหมายเพื่อหลอกลวงหรือประจบเอาใจผู้คน หรือเพื่อแสวงหาความนิยมชมชอบ แต่ควรเน้นการฝึกฝนตนเองในทางปฏิบัติ เพื่อขัดเกลากิเลสและสำรวมอินทรีย์ โดยมุ่งหมายถึงการละซึ่งอุปกิเลสทั้งปวงความรู้ยิ่งและการกำหนดรู้
อีกเป้าหมายสำคัญของการประพฤติพรหมจรรย์คือการเจริญปัญญาเพื่อให้เกิดความรู้ยิ่ง (“อภิญญา”) และการกำหนดรู้ (การพิจารณาอย่างแยบคายในอริยสัจ 4) เพื่อให้เข้าถึงความจริงแท้และนำไปสู่ความหลุดพ้นจากทุกข์อย่างแท้จริงคาถาสรุป
พระผู้มีพระภาคทรงสรุปด้วยคาถาที่เน้นย้ำว่า พรหมจรรย์ที่ทรงสอนเป็นเส้นทางอันประเสริฐสำหรับการกำจัดจัญไร เพื่อถึงนิพพาน บุคคลที่ปฏิบัติตามเส้นทางนี้ย่อมสามารถทำที่สุดแห่งทุกข์ได้
พุทธสันติวิธีในนกุหนาสูตร
นกุหนาสูตรสะท้อนถึงแนวทางของพุทธสันติวิธี (Buddhist Peace Methodology) ซึ่งเน้นการแก้ปัญหาความทุกข์และความขัดแย้งด้วยวิถีแห่งความสงบและปัญญา ดังนี้:
การไม่เบียดเบียนผู้อื่น การประพฤติพรหมจรรย์โดยไม่มุ่งหลอกลวงหรือประจบประแจงเป็นการฝึกปฏิบัติในหลักอหิงสา (การไม่เบียดเบียน) ซึ่งเป็นพื้นฐานของพุทธสันติวิธี ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของความจริงใจและความซื่อสัตย์ในทุกระดับของการปฏิบัติธรรม
การพัฒนาตนเองเพื่อประโยชน์ส่วนรวม การละกิเลสและการเจริญปัญญาในนกุหนาสูตรสะท้อนถึงการพัฒนาตนเองเพื่อนำไปสู่การช่วยเหลือผู้อื่น ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของสันติวิธีแบบพุทธ โดยการสำรวมอินทรีย์และการเจริญปัญญานำไปสู่ความสามารถในการเผชิญปัญหาและช่วยคลี่คลายความขัดแย้งในสังคม
เป้าหมายสูงสุดของความหลุดพ้น พุทธสันติวิธีเน้นถึงเป้าหมายของการทำลายรากเหง้าของความทุกข์ (อวิชชาและตัณหา) ซึ่งตรงกับเป้าหมายของการประพฤติพรหมจรรย์ในนกุหนาสูตร นั่นคือการเข้าถึงนิพพาน อันเป็นสภาวะที่ปราศจากความขัดแย้งโดยสิ้นเชิง
การประยุกต์ใช้ในบริบทสมัยใหม่
การสร้างสังคมที่โปร่งใสและซื่อสัตย์ นกุหนาสูตรเน้นถึงความสำคัญของความบริสุทธิ์ใจ ซึ่งสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการสร้างสังคมที่โปร่งใส โดยเฉพาะในด้านการบริหารงานและการเมือง การไม่มุ่งแสวงหาลาภ ยศ หรือการยอมรับจากสังคมอย่างไม่เหมาะสม ย่อมเป็นแนวทางที่ส่งเสริมธรรมาภิบาล
การพัฒนาจิตใจและสติปัญญา การประพฤติพรหมจรรย์เพื่อการรู้ยิ่งและการกำหนดรู้สามารถประยุกต์ใช้ในกระบวนการศึกษาสมัยใหม่ โดยเน้นการพัฒนาทั้งด้านความรู้และคุณธรรมควบคู่กันไป เพื่อให้ผู้เรียนมีศักยภาพในการพิจารณาปัญหาอย่างรอบคอบและดำเนินชีวิตอย่างมีคุณค่า
การแก้ปัญหาความขัดแย้ง หลักการสำรวมและการละกิเลสในนกุหนาสูตรชี้ให้เห็นถึงแนวทางการลดความขัดแย้งในครอบครัว ชุมชน และสังคม การปลูกฝังจิตสำนึกของการเสียสละเพื่อประโยชน์ส่วนรวมและการพิจารณาปัญหาด้วยปัญญาย่อมช่วยส่งเสริมสันติภาพในระดับต่าง ๆ
สรุป
นกุหนาสูตรเป็นพระสูตรที่มีคุณค่าอย่างยิ่งในการชี้นำการประพฤติพรหมจรรย์ที่มุ่งเน้นการพัฒนาจิตใจและปัญญา โดยปราศจากเจตนาแอบแฝงเพื่อประโยชน์ส่วนตน เนื้อหาของพระสูตรยังสะท้อนถึงหลักพุทธสันติวิธี ซึ่งสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันและบริบททางสังคมสมัยใหม่ เพื่อสร้างสังคมที่มีความสงบสุขและยั่งยืนอย่างแท้จริง
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น