การพัฒนาการสื่อสารของผู้สูงอายุในยุคเอไอ ควรตั้งอยู่บนหลักการของพุทธสันติวิธี เพื่อสร้างสังคมที่สมดุลทั้งในมิติทางเทคโนโลยีและจิตวิญญาณ.
ความเป็นมาและสภาพปัญหา
ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ โดยในปี พ.ศ. 2574 คาดว่าประชากรผู้สูงอายุจะมีสัดส่วนถึง 20% ของประชากรทั้งหมด การเพิ่มขึ้นของผู้สูงอายุสะท้อนถึงความสำเร็จของระบบสาธารณสุข แต่ในขณะเดียวกันก็นำมาซึ่งความท้าทาย โดยเฉพาะในด้านการพัฒนาทักษะการสื่อสารที่เหมาะสมกับยุคเอไอ ซึ่งมีผลต่อสุขภาวะโดยรวมของผู้สูงอายุ
ในบริบทพุทธศาสนา การพัฒนาผู้สูงอายุถูกกล่าวถึงในพระไตรปิฎกอย่างชัดเจน เช่น คุณลักษณะของผู้สูงอายุที่มีความรู้และปัญญา ("รัตตัญญู") รวมถึงธรรมที่ช่วยส่งเสริมอายุยืน เช่น สัปปายการี (ทำสิ่งที่เอื้อต่อชีวิต) และพรหมจารี (ประพฤติพรหมจรรย์) อย่างไรก็ตาม ความท้าทายในปัจจุบันคือการเชื่อมโยงหลักธรรมเหล่านี้กับเทคโนโลยีสมัยใหม่ เช่น เอไอ เพื่อพัฒนาสุขภาวะและทักษะการสื่อสารของผู้สูงอายุ
หลักการและอุดมการณ์
การพัฒนาการสื่อสารของผู้สูงอายุควรตั้งอยู่บนกรอบของ อริยสัจโมเดล ได้แก่
ทุกข์: ปัญหาด้านการสื่อสาร เช่น การขาดทักษะในการใช้เทคโนโลยี
สมุทัย: สาเหตุของปัญหา เช่น ความไม่คุ้นเคยกับเทคโนโลยีหรือการขาดแหล่งเรียนรู้
นิโรธ: การสร้างสุขภาวะด้านการสื่อสารที่ช่วยให้ผู้สูงอายุเชื่อมโยงกับสังคม
มรรค: วิธีการพัฒนาผ่านการบูรณาการพุทธธรรมและเทคโนโลยี
อุดมการณ์สำคัญคือการสร้างความสมดุลระหว่าง การใช้เทคโนโลยี และ การยึดมั่นในพุทธวิถี โดยให้ความสำคัญกับ “กอน อยู่ ดู ฟัง” เพื่อพัฒนาความเข้าใจและการอยู่ร่วมในสังคม
วิธีการและแผนยุทธศาสตร์
การพัฒนาการสื่อสารของผู้สูงอายุควรดำเนินการในรูปแบบ โมดูล 6 ด้าน ได้แก่
พัฒนาคุณลักษณะผู้สูงอายุต้นแบบ: ฝึกอบรมการใช้เทคโนโลยีโดยเน้นความเข้าใจในระดับพื้นฐาน
พัฒนาสุขภาวะภายใน: ส่งเสริมสมาธิและสติผ่านการปฏิบัติธรรม
พัฒนาสุขภาวะภายนอก: จัดกิจกรรมสังคมออนไลน์เพื่อสร้างความสัมพันธ์
พัฒนาทักษะการสื่อสาร: สอนการใช้งานแพลตฟอร์มสื่อสาร เช่น Zoom หรือแอปพลิเคชันเพื่อผู้สูงอายุ
พัฒนาวิถีพุทธ “กอน อยู่ ดู ฟัง”: ปลูกฝังการใช้เทคโนโลยีอย่างมีสติและสร้างสรรค์
พัฒนาภาวะผู้นำทางจิตวิญญาณ: ช่วยผู้สูงอายุเป็นต้นแบบในการใช้ชีวิตอย่างมีความสุข
โครงการตัวอย่าง
โครงการพัฒนาผู้สูงอายุดิจิทัลวิถีพุทธ: การอบรมผู้สูงอายุในการใช้เอไอเพื่อการเรียนรู้ เช่น การใช้แชตบอตเพื่อสอบถามเรื่องธรรมะ
โครงการเชื่อมใจด้วยเทคโนโลยี: สร้างชุมชนออนไลน์สำหรับผู้สูงอายุเพื่อแบ่งปันความรู้และประสบการณ์
อิทธิพลต่อสังคมไทย
การพัฒนาการสื่อสารของผู้สูงอายุในบริบทพุทธสันติวิธีช่วยเสริมสร้าง ความสัมพันธ์ระหว่างวัย และ การมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในสังคมดิจิทัล นอกจากนี้ยังช่วยลดปัญหาการถูกทอดทิ้งและความเหงา สร้างแรงบันดาลใจให้ผู้สูงอายุเป็นแบบอย่างที่ดีในครอบครัวและชุมชน
ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย
ส่งเสริมการบูรณาการพุทธธรรมกับเทคโนโลยี: สนับสนุนโครงการที่ช่วยผู้สูงอายุใช้เทคโนโลยีเพื่อการพัฒนาตนเองและสังคม
พัฒนาระบบการศึกษาเพื่อผู้สูงอายุ: จัดหลักสูตรที่เหมาะสม เช่น การเรียนรู้ดิจิทัลในวิถีพุทธ
สร้างเครือข่ายผู้สูงอายุในสังคมดิจิทัล: ใช้แพลตฟอร์มออนไลน์เป็นพื้นที่แบ่งปันความรู้และสนับสนุนสุขภาวะ