วิเคราะห์ 1. เขมวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 23 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 15 อังคุตตรนิกาย นวกนิบาต วรรคที่ไม่สงเคราะห์เข้าในปัณณาสก์ ในปริบทพุทธสันติวิธี
บทนำ
เขมวรรคในพระไตรปิฎกเล่มที่ 23 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 15 อังคุตตรนิกาย นวกนิบาต ถือเป็นหมวดธรรมที่สำคัญในแง่ของการสอนเรื่องความสงบภายในและการสร้างสมดุลในชีวิต ประกอบด้วย 11 สูตร ซึ่งได้แก่ เขมสูตร เขมปัตตสูตร อมตสูตร อมตปัตตสูตร อภยสูตร อภยปัตตสูตร ปัสสัทธิสูตร อนุปุพพปัสสัทธิสูตร นิโรธสูตร อนุปุพพนิโรธสูตร และธรรมปหายภัพพสูตร บทความนี้จะวิเคราะห์เนื้อหาสาระในหมวดเขมวรรค พร้อมทั้งสะท้อนความสัมพันธ์กับพุทธสันติวิธีเพื่อประโยชน์ในมิติการพัฒนาชุมชนและการแก้ไขความขัดแย้งภายในใจมนุษย์
เขมวรรค: โครงสร้างและสาระสำคัญ
เขมสูตร เขมสูตรกล่าวถึงความปลอดภัยหรือความสงบ (เขม) ที่เป็นสภาวะทางจิตใจซึ่งเกิดจากการปฏิบัติธรรม พระพุทธเจ้าเน้นย้ำว่าความสงบภายในคือเครื่องป้องกันจากความทุกข์และความวุ่นวาย
เขมปัตตสูตร เขมปัตตสูตรอธิบายถึงวิธีการเข้าถึงความปลอดภัยด้วยการปฏิบัติตามศีล สมาธิ และปัญญา โดยใช้เปรียบเทียบกับภาชนะที่สามารถรับน้ำบริสุทธิ์จากแหล่งน้ำที่สงบ
อมตสูตร และ อมตปัตตสูตร ทั้งสองสูตรเน้นเรื่องนิพพานในฐานะที่เป็น "อมต" หรือความไม่ตาย เป็นเป้าหมายสูงสุดที่มนุษย์พึงบรรลุ โดยการละทิ้งความยึดมั่นถือมั่น
อภยสูตร และ อภยปัตตสูตร อภยสูตรกล่าวถึงความปราศจากความกลัวที่เกิดจากการดำเนินชีวิตด้วยความซื่อสัตย์และมีสติ ขณะที่อภยปัตตสูตรเน้นการสร้างความมั่นคงในจิตใจด้วยการฝึกสมาธิอย่างต่อเนื่อง
ปัสสัทธิสูตร และ อนุปุพพปัสสัทธิสูตร สูตรทั้งสองนี้เกี่ยวข้องกับการเจริญสมถภาวนาเพื่อความสงบเย็น (ปัสสัทธิ) โดยใช้แนวทางปฏิบัติที่เป็นขั้นเป็นตอน
นิโรธสูตร และ อนุปุพพนิโรธสูตร นิโรธสูตรมุ่งเน้นการเข้าใจ "ดับ" ซึ่งเป็นหนึ่งในอริยสัจสี่ และอนุปุพพนิโรธสูตรอธิบายถึงกระบวนการที่นำไปสู่การดับทุกข์อย่างเป็นลำดับ
ธรรมปหายภัพพสูตร สูตรนี้กล่าวถึงการละวางธรรมที่เป็นเครื่องเศร้าหมอง เช่น ความโลภ โกรธ และหลง เพื่อให้ถึงธรรมที่บริสุทธิ์
พุทธสันติวิธีในเขมวรรค
เมื่อพิจารณาเขมวรรคในปริบทของพุทธสันติวิธี จะพบว่าเนื้อหาของสูตรเหล่านี้สะท้อนถึงแนวทางการสร้างสันติสุขในชีวิตและชุมชนอย่างลึกซึ้ง โดยมีประเด็นสำคัญดังนี้:
ความสงบภายใน: พื้นฐานของสันติสุข เขมสูตรและเขมปัตตสูตรชี้ให้เห็นว่าความสงบภายในเป็นฐานสำคัญของการแก้ไขปัญหาและความขัดแย้ง ไม่ว่าจะในระดับปัจเจกหรือสังคม การปฏิบัติธรรมเพื่อสร้างความสงบในจิตใจจึงเป็นวิธีการที่เหมาะสมสำหรับการพัฒนาชุมชน
การละวางและการดับทุกข์: กุญแจสู่สันติวิธี อมตสูตร นิโรธสูตร และธรรมปหายภัพพสูตร ชี้ให้เห็นว่า การละวางความยึดมั่นถือมั่นและการดับทุกข์เป็นกระบวนการสำคัญในการสร้างสันติวิธี การเข้าใจความจริงของทุกข์ (ทุกข์) และการดับ (นิโรธ) ช่วยให้บุคคลและชุมชนสามารถพ้นจากความขัดแย้งได้
สมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนา: วิธีปฏิบัติสู่สันติสุข สูตรที่เกี่ยวกับปัสสัทธิและนิโรธเน้นการปฏิบัติสมถภาวนาและวิปัสสนาภาวนาอย่างต่อเนื่อง การฝึกจิตเหล่านี้นำไปสู่ความสงบเย็นและความเข้าใจที่ลึกซึ้งในธรรมชาติของชีวิต ซึ่งช่วยลดความขัดแย้งทั้งภายในและภายนอก
ความไม่กลัว: พื้นฐานของการอยู่ร่วมกัน อภยสูตรและอภยปัตตสูตรชี้ให้เห็นว่าการสร้างความมั่นคงในจิตใจช่วยลดความกลัวและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในชุมชน การใช้สันติวิธีในการแก้ไขปัญหาจึงต้องเริ่มจากการสร้างสภาพแวดล้อมที่ปราศจากความกลัว
สรุป
เขมวรรคในพระไตรปิฎกเล่มที่ 23 แสดงให้เห็นถึงความลึกซึ้งของพระพุทธศาสนาในการสร้างสันติสุขและความสงบในชีวิต การปฏิบัติธรรมตามแนวทางที่เขมวรรคเสนอไว้สามารถนำไปใช้ในกระบวนการพัฒนาชุมชนและการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในสังคมปัจจุบันได้อย่างมีประสิทธิภาพ การวิเคราะห์เขมวรรคในแง่นี้จึงไม่เพียงแต่ช่วยให้เข้าใจธรรมะในเชิงลึก แต่ยังเปิดโอกาสให้ประยุกต์ใช้ธรรมะในบริบทสมัยใหม่อย่างสร้างสรรค์อีกด้วย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น