บทวิเคราะห์ ๒๗. ปทุมุกเขปวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 32

 บทวิเคราะห์ ๒๗. ปทุมุกเขปวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 32 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 24 ขุททกนิกาย อปทาน

บทนำ

พระไตรปิฎกเล่มที่ 32 ในพระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 24 ขุททกนิกาย อปทาน ได้รวบรวมเรื่องราวของพระเถระผู้สำเร็จอรหัตตผล โดยเน้นการเล่าถึงเหตุการณ์ในอดีตชาติที่เป็นปัจจัยสำคัญต่อการบรรลุธรรมในชาติสุดท้ายของพวกท่าน ในบทนี้ "ปทุมุกเขปวรรค" ซึ่งเป็นวรรคที่ 27 ประกอบด้วยอปทานของพระเถระ 10 รูป ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงพุทธสันติวิธีอันลึกซึ้งผ่านเหตุปัจจัยของบุญกิริยาต่างๆ ที่แต่ละรูปได้กระทำไว้ในอดีต

สาระสำคัญของอปทานในปทุมุกเขปวรรค

1. อากาสุกขิปิยเถราปทาน (๒๖๑)

   • เล่าเรื่องราวของพระเถระที่เคยถวายบรรณาการทางอากาศ เช่น การโยนดอกไม้ไปยังพระเจดีย์ แม้การกระทำนั้นจะดูเรียบง่าย แต่ด้วยเจตนาอันบริสุทธิ์ ทำให้ได้รับผลบุญที่นำพาสู่การตรัสรู้ในชาติสุดท้าย

2. เตลมักขิยเถราปทาน (๒๖๒)

   • พระเถระในอดีตชาติได้ถวายประทีปน้ำมันเพื่อบูชาพระพุทธเจ้า ความตั้งใจที่จุดประกายแสงสว่างทำให้ได้สัมผัสแสงสว่างแห่งพระนิพพานในภายหลัง

3. อัฑฒจันทิยเถราปทาน (๒๖๓)

   • เรื่องราวการถวายจันทน์ที่ถูกแบ่งเป็นสองส่วน เพื่อถวายพระสงฆ์ในอดีต เป็นตัวอย่างของความเสียสละและการแบ่งปันที่ส่งผลถึงชาติสุดท้าย

4. ทีปทายกเถราปทาน (๒๖๔)

   • การถวายประทีปเพื่อประดับวัด ทำให้พระเถระได้รับผลบุญที่นำมาสู่ความรู้แจ้งและความเป็นผู้สว่างในธรรม

5. วิฬาลิทายกเถราปทาน (๒๖๕)

   • พระเถระในอดีตได้ถวายรูปแมวทองเพื่อบูชาพระพุทธเจ้า เรื่องนี้เน้นให้เห็นถึงความศรัทธาที่แท้จริง แม้ของบูชาจะเป็นสิ่งเล็กน้อยแต่มีคุณค่าทางจิตใจ

6. มัจฉทายกเถราปทาน (๒๖๖)

   • เรื่องการถวายปลาสำหรับพระสงฆ์ สะท้อนให้เห็นถึงเจตนาที่มุ่งมั่นในบุญ การกระทำนี้นำพาสู่ความสำเร็จในธรรม

7. ชวหังสกเถราปทาน (๒๖๗)

   • การถวายหงส์ที่มีชีวิตในอดีตชาติ เป็นการแสดงความเมตตาและความเสียสละ อันเป็นคุณธรรมพื้นฐานที่นำสู่การบรรลุธรรม

8. สลฬปุปผิกเถราปทาน (๒๖๘)

   • พระเถระได้ถวายดอกสลฬเพื่อบูชาพระเจดีย์ เรื่องนี้สะท้อนถึงความศรัทธาที่แน่วแน่และความรักในธรรม

9. อุปาคตหาสนิยเถราปทาน (๒๖๙)

   • เรื่องราวของการถวายสิ่งเล็กน้อย เช่น การยิ้มเพื่อแสดงความยินดีต่อพระพุทธองค์ เป็นการเน้นถึงคุณค่าของความปราโมทย์และจิตที่เบิกบาน

10. ตรณิยเถราปทาน (๒๗๐)

    • พระเถระในอดีตชาติได้ถวายหญ้าสำหรับรองนั่งของพระพุทธองค์ ความกระทำที่เรียบง่ายแต่แฝงด้วยความเคารพนำพาสู่ผลสำเร็จในธรรม

พุทธสันติวิธี: หลักธรรมประยุกต์ใช้

จากอปทานทั้ง 10 เรื่องในปทุมุกเขปวรรค สามารถสรุปพุทธสันติวิธีที่เน้นให้เห็นถึงการกระทำที่เป็นบุญกิริยาวัตถุ (ทาน ศีล ภาวนา) ที่สะท้อนถึงหลักการดังนี้:

1. เจตนาอันบริสุทธิ์

   • การกระทำทุกอย่าง แม้จะเล็กน้อย เช่น การยิ้มหรือการโยนดอกไม้ หากทำด้วยเจตนาที่บริสุทธิ์ ย่อมนำผลแห่งบุญมาสู่ผู้กระทำ

2. ความสำคัญของการเสียสละ

   • การถวายสิ่งของหรือความเมตตาต่อสรรพสัตว์ แสดงให้เห็นถึงพลังของการเสียสละที่ทำให้ผู้กระทำได้ข้ามพ้นความยึดติด

3. ความศรัทธาและความเคารพ

   • ทุกเรื่องในอปทานเน้นถึงความศรัทธาอันแน่วแน่ต่อพระพุทธเจ้าและพระธรรม ความเคารพนี้เป็นพื้นฐานสำคัญของความสงบสุขในจิตใจ

4. การกระทำที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและสรรพชีวิต

   • เรื่องการถวายดอกไม้ หญ้า หรือการปล่อยสัตว์ เป็นตัวอย่างของการสร้างความสงบสุขทั้งในตนเองและต่อผู้อื่น

สรุป

ปทุมุกเขปวรรคในอปทานเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญที่แสดงถึงพุทธสันติวิธีผ่านการเล่าถึงการกระทำในอดีตชาติของพระเถระ การกระทำที่เรียบง่ายแต่แฝงด้วยความหมายลึกซึ้งสะท้อนให้เห็นถึงแนวทางที่มนุษย์สามารถนำไปประยุกต์ใช้เพื่อสร้างสันติสุขในชีวิตประจำวันได้อย่างเป็นรูปธรรม ทั้งนี้ การเน้นความศรัทธา เจตนาอันบริสุทธิ์ และการเสียสละล้วนเป็นหัวใจสำคัญของการเดินตามรอยพระพุทธองค์เพื่อมุ่งสู่ความพ้นทุกข์อย่างแท้จริง