การพัฒนาการใช้เหตุผลทางพุทธศาสนาอย่างเป็นระบบเริ่มปรากฏชัดเจนใน คัมภีร์ของนิกายมหายาน ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการวางรากฐานและขยายขอบเขตของการศึกษาในด้านนี้ ในสมัยพุทธกาล แม้การใช้เหตุผลจะเป็นส่วนหนึ่งของการเผยแผ่และปกป้องพระพุทธศาสนา แต่ยังไม่เป็นการศึกษาในเชิงวิชาการที่เป็นระบบ
บทบาทหลักของคัมภีร์มหายานในการพัฒนาการใช้เหตุผลสามารถสรุปได้ดังนี้:
- จุดเริ่มต้นของการศึกษาตรรกวิทยาอย่างเป็นระบบ: ก่อนยุคมหายาน การศึกษาเรื่องการใช้เหตุผลยังไม่เป็นระบบ คัมภีร์มหายานจึงเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้การศึกษาตรรกวิทยาในพุทธศาสนามีความเป็นระบบ และพัฒนามาเป็นวิชาการที่ชัดเจน
- การนำเสนอแนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการใช้เหตุผล: คัมภีร์ต่าง ๆ เช่น ธรรมปิโยคอรรถกถา, อภิธรรมสมุชชยะ, และวาทิวิธิ ได้นำเสนอแนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการใช้เหตุผล โดยเฉพาะงานของท่านทีปนากะ (Dignaga) และท่านธรรมกีรติ (Dharmakirti) ซึ่งถือเป็นตำราตรรกวิทยาแนวพุทธที่มีมาตรฐานสูงสุด
- การสร้างกรอบแนวคิดและวิธีการในการใช้เหตุผล: คัมภีร์มหายานได้ช่วยให้การใช้เหตุผลในพุทธศาสนาเป็นระบบระเบียบมากขึ้น โดยมีการจำแนกประเภทของเหตุผลและการวิเคราะห์กลไกการทำงานของเหตุผลในเชิงลึก
ตัวอย่างคัมภีร์มหายานที่มีความสำคัญ ได้แก่:
- ประมาณนวารติกะ (Pramana-vārtika)
- ประมาณนวินิศจยะ (Pramana-viniscaya)
- เฮตุมิภาษะ (Hetubindu)
- ยายะพิมพ์ (Nyāyapraveśa) โดยเฉพาะ นยายะพิมพ์ ถือเป็นคัมภีร์ที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในด้านนี้
การศึกษาตรรกวิทยาในคัมภีร์มหายานทำให้พุทธศาสนิกชนสามารถวิเคราะห์และประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูลได้อย่างมีเหตุผล และนำไปสู่การเข้าใจหลักธรรมคำสอนได้อย่างลึกซึ้ง
อย่างไรก็ตาม การยึดติดกับเหตุผลเพียงอย่างเดียว โดยไม่ปฏิบัติ อาจเป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงความจริงที่แท้จริงได้
https://www.youtube.com/watch?v=RwFQmEmxONA
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น