วิเคราะห์ 4. สุขินทริยวรรค อินทริยสังยุตต์ ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19

 วิเคราะห์ 4. สุขินทริยวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค อินทริยสังยุตต์

บทนำ

สุขินทริยวรรค (4) ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เป็นหมวดว่าด้วย "อินทรียธรรม" ที่แสดงถึงการพัฒนาและความสำเร็จของอินทรีย์ (ความสามารถทางธรรม) เพื่อความเจริญในพุทธธรรม ในบริบทของพุทธสันติวิธี หมวดนี้ช่วยให้เข้าใจความสำคัญของสุขินทริยะหรือคุณสมบัติที่นำไปสู่ความสุขสงบอย่างสมบูรณ์ โดยหมวดนี้ประกอบด้วยสูตรสำคัญหลายบท เช่น สุทธกสูตร โสตาปันนสูตร และอรหันตสูตร ซึ่งล้วนมีเนื้อหาที่เกี่ยวข้องกับการเจริญอินทรีย์และการถึงความบริสุทธิ์ทางจิตใจ

วิเคราะห์สาระสำคัญของสูตรในสุขินทริยวรรค

1. สุทธกสูตร
   สุทธกสูตรกล่าวถึงความบริสุทธิ์ทางจิตใจที่เกิดจากการพัฒนาศีล สมาธิ และปัญญาอย่างสมดุล ในอรรถกถาได้อธิบายว่าความบริสุทธิ์นี้ไม่เพียงหมายถึงการปราศจากความเศร้าหมอง แต่ยังรวมถึงการบรรลุความรู้แจ้งในอริยสัจ 4 สุทธกสูตรเน้นความสำคัญของการรักษาความบริสุทธิ์ทั้งในทางกาย วาจา และใจเพื่อมุ่งสู่การดับทุกข์อย่างถาวร

2. โสตาปันนสูตร โสตาปันนสูตรว่าด้วยคุณลักษณะของบุคคลที่บรรลุโสดาปัตติผล อันได้แก่ความตั้งมั่นในพระรัตนตรัย ความเข้าใจในอริยสัจ 4 และการละความเห็นผิด อรรถกถาเน้นว่าบุคคลดังกล่าวได้พ้นจากอบายภูมิและมุ่งสู่ความสำเร็จทางธรรมขั้นสูงสุด

3. อรหันตสูตร อรหันตสูตรแสดงถึงคุณสมบัติของพระอรหันต์ผู้ละกิเลสทั้งปวงได้อย่างสิ้นเชิง เนื้อหาในอรรถกถาอธิบายถึงการบรรลุผลดังกล่าวว่าเป็นการดับอาสวะ (สิ่งเศร้าหมอง) ทั้งสามคือ กามาสวะ ภวาสวะ และอวิชชาสวะ โดยสิ้นเชิง

4. สมณพราหมณสูตร ที่ 1 และ ที่ 2 สูตรทั้งสองกล่าวถึงการปฏิบัติของสมณะและพราหมณ์ที่มุ่งสู่การหลุดพ้น อรรถกถาอธิบายถึงความสำคัญของการพิจารณาเหตุและผลของการกระทำ และการดำเนินตามอริยมรรคมีองค์ 8 อย่างเคร่งครัด

5. วิภังคสูตร (ที่ 1-3) วิภังคสูตรกล่าวถึงการวิเคราะห์ธรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับอินทรีย์ อรรถกถาเน้นความสำคัญของการพัฒนาปัญญาเพื่อการเข้าใจธรรมชาติของสังขาร และการละวางความยึดมั่นในตัวตน

6. อุปปฏิกสูตร อุปปฏิกสูตรกล่าวถึงการเกิดและการดับของสังขาร อรรถกถาอธิบายว่าความเข้าใจในเรื่องนี้นำไปสู่การปล่อยวางและการพัฒนาสติปัญญาในระดับสูงสุด

บทสรุปในบริบทพุทธสันติวิธี

สุขินทริยวรรคมีบทบาทสำคัญในการชี้แนะแนวทางการปฏิบัติที่นำไปสู่ความสุขสงบทางจิตใจและการบรรลุธรรมสูงสุด ในบริบทพุทธสันติวิธี สูตรในหมวดนี้ช่วยสร้างความเข้าใจถึงการพัฒนาคุณสมบัติของอินทรีย์เพื่อความสุขสงบทั้งในตนเองและการอยู่ร่วมกับผู้อื่น วิธีปฏิบัติเหล่านี้สามารถนำมาใช้ในการแก้ไขความขัดแย้งและส่งเสริมความสมานฉันท์ในสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

สุขินทริยวรรคจึงไม่ได้เป็นเพียงแนวทางปฏิบัติทางธรรมเท่านั้น แต่ยังเป็นกรอบแนวคิดที่มีความสำคัญในการสร้างสันติสุขทั้งในระดับบุคคลและสังคมในภาพรวม