วิเคราะห์ มัณฑัพยชาดก ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 27 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 19 ขุททกนิกาย ชาดก ทสกนิบาตชาดก ที่ประกอบด้วย
๖. มัณฑัพยชาดกว่าด้วยความรักที่มีต่อบุตร
[๑๓๘๐] เราเป็นผู้ต้องการบุญ ได้มีจิตเลื่อมใสประพฤติพรหมจรรย์อยู่เพียง ๗ วัน
เท่านั้น ต่อจากนั้นมา แม้เราจะไม่มีความใคร่บรรพชา ก็ได้ประพฤติ
พรหมจรรย์ของเราอยู่ได้ถึง ๕๐ ปีกว่า ด้วยความสัจนี้ ขอความสวัสดี
จงมีแก่ยัญญทัตตกุมาร พิษจงคลาย ยัญญทัตตกุมาร จงรอดชีวิตเถิด.
[๑๓๘๑] เพราะเหตุที่เราเห็นแขกในเวลาที่มาถึงบ้าน เพื่อจะพักอยู่ บางครั้งไม่
พอใจจะให้เลย แม้สมณพราหมณ์ผู้เป็นพหูสูต ก็ไม่ทราบความไม่พอใจ
ของเรา แม้เราไม่ประสงค์จะให้ก็ให้ได้ ด้วยความสัจนี้ ขอความสวัสดี
จงมีแก่ยัญญทัตตกุมาร พิษจงคลาย ยัญญทัตตกุมาร จงรอดชีวิตเถิด.
[๑๓๘๒] ลูกรัก อสรพิษที่ออกจากโพรงกัดเจ้านั้น มีเดชมาก ไม่เป็นที่รักของ
แม่ในวันนี้เลย อสรพิษนั้นกับบิดาของเจ้า ไม่แปลกอะไรกันเลย ด้วย
ความสัจนี้ ขอความสวัสดีจงมีแก่ยัญญทัตตกุมาร พิษจงคลาย ยัญญ-
ทัตตกุมาร จงรอดชีวิตเถิด.
[๑๓๘๓] ก็นักพรตทั้งหลายเป็นผู้สงบระงับ ฝึกฝนตนแล้ว ย่อมเว้นรอบ นอก
จากท่านกัณหะแล้วที่จะเป็นผู้ทนฝืนใจ ประพฤติพรหมจรรย์ ไม่มีเลย
ดูกรท่านทีปายนะ ท่านเกลียดชังอะไร จึงสู่ฝืนใจประพฤติพรหมจรรย์
อยู่ได้.
[๑๓๘๔] บุคคลออกบวชด้วยศรัทธาแล้ว กลับเข้าบ้านอีก เป็นคนเหลวไหล
เป็นคนกลับกลอก เราเกลียดต่อถ้อยคำเช่นนี้ จึงสู้ฝืนใจ ประพฤติ
พรหมจรรย์อยู่ นี้เป็นฐานะที่วิญญูชนสรรเสริญ และเป็นฐานะของ
สัตบุรุษทั้งหลาย เราเป็นผู้กระทำบุญด้วยเหตุนี้แหละ.
[๑๓๘๕] ท่านเลี้ยงสมณะ พราหมณ์และคนเดินทาง ให้อิ่มหนำสำราญด้วยข้าว
และน้ำ เรือนของท่าน บริบูรณ์ด้วยข้าวและน้ำเป็นเหมือนบ่อน้ำ เออ
ก็ท่านเกลียดต่อถ้อยคำอะไร แม้ไม่ประสงค์ ก็ให้ทานนี้ได้?
[๑๓๘๖] มารดาบิดาและปู่ย่าตายายของดิฉัน เป็นผู้มีศรัทธา เป็นทานบดี รู้ความ
ประสงค์ของผู้ขอ ดิฉันอนุวัตรตามธรรมเนียมของตระกูลนั้น กำหนดใจ
ไว้ว่า อย่าได้เป็นคนตัดธรรมเนียมแห่งตระกูลนี้เสียเลย ดิฉันเกลียด
ถ้อยคำเช่นนี้ แม้ไม่ประสงค์ก็ให้ทานนี้ได้.
[๑๓๘๗] ดูกรนางผู้มีร่างกายงาม เรานำเจ้าผู้ยังเป็นสาวน้อย ฯ ยังไม่มีปัญญา
สามารถที่จะจับจ่ายมาแต่ตระกูลญาติ แม้เจ้าไม่ได้แสดงความไม่รักใคร่เรา
เจ้าปฏิบัติเราเว้นจากความรักใคร่ เออก็นางผู้เจริญ การที่เจ้าอยู่ร่วมกับ
เราเห็นปานนี้ได้ เพราะเหตุอะไร?
[๑๓๘๘] ตั้งแต่ไหนแต่ไรมา อันภรรยาที่มีสามีบ่อยๆ มิได้มีอยู่ในตระกูลนี้
ดิฉันได้อนุวัตรตามธรรมเนียมของตระกูลนั้น กำหนดใจไว้ว่า ขออย่า
ให้เป็นคนตัดธรรมเนียมของตระกูลในภายหลังเลย ดิฉันเกลียดต่อถ้อย
คำเช่นนี้ แม้ไม่ประสงค์ก็ปฏิบัติท่านได้.
[๑๓๘๙] ดูกรท่านมัณฑัพยะ วันนี้ดิฉันพูดถ้อยคำที่ไม่ควรจะพูด ขอท่านจงอด
โทษถ้อยคำนั้นให้แก่ดิฉัน เพราะเหตุแห่งบุตรเถิด สิ่งอื่นอะไรๆ ใน
โลกนี้ ที่จะรักยิ่งไปกว่าบุตรมิได้มี ยัญญทัตตกุมารของเรานี้รอดชีวิตแล้ว.
ในปริบทพุทธสันติวิธี: หลักธรรม ประยุกต์ใช้" โดยใช้สาระสำคัญของ มัณฑัพยชาดก ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 27 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 19 ขุททกนิกาย ชาดก ทสกนิบาตชาดก
วิเคราะห์มัณฑัพยชาดกในปริบทพุทธสันติวิธี: หลักธรรมและการประยุกต์ใช้
บทนำ มัณฑัพยชาดก เป็นหนึ่งในชาดกที่ปรากฏในพระไตรปิฎกเล่มที่ 27 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 19 ขุททกนิกาย ชาดก ทสกนิบาตชาดก เรื่องราวในชาดกนี้เน้นไปที่ความรักที่มีต่อบุตรและคุณธรรมของการเสียสละ ซึ่งเกี่ยวข้องกับหลักพุทธสันติวิธีที่สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน บทความนี้จะวิเคราะห์เนื้อหาของมัณฑัพยชาดกและการนำไปใช้ในบริบทของสังคมปัจจุบัน
สาระสำคัญของมัณฑัพยชาดก มัณฑัพยชาดกกล่าวถึงพระดาบสผู้หนึ่งซึ่งแม้จะใช้ชีวิตในพรหมจรรย์มาเป็นเวลานาน แต่เมื่อบุตรของตนถูกอสรพิษกัด พระดาบสได้อธิษฐานด้วยสัจจะวาจาเพื่อช่วยชีวิตบุตรให้รอดจากภัยพิบัติ เรื่องราวนี้สะท้อนให้เห็นถึงพลังของความรักและความเสียสละที่บิดามารดามีต่อบุตร นอกจากนี้ยังกล่าวถึงหลักธรรมในพุทธศาสนาเกี่ยวกับการให้ทานและการรักษาประเพณีของตระกูล
ชาดกนี้ชี้ให้เห็นว่าความรักต่อบุตรเป็นสิ่งที่ลึกซึ้งและเป็นแรงผลักดันให้บุคคลทำสิ่งที่เหนือกว่าความต้องการส่วนตัว ดังที่พระดาบสกล่าวถึงการดำรงอยู่ในพรหมจรรย์ของตนเอง และการให้ทานแม้ในยามที่ตนเองไม่ประสงค์ ซึ่งล้วนเป็นการเสียสละเพื่อคุณค่าและประโยชน์ที่สูงกว่า
พุทธสันติวิธีในมัณฑัพยชาดก มัณฑัพยชาดกสามารถเชื่อมโยงกับหลักพุทธสันติวิธีได้ในหลายแง่มุม:
สัจจะบารมี (การรักษาสัจจะ) – พระดาบสใช้สัจจะวาจาเพื่อช่วยบุตรของตนให้รอดจากภัยพิบัติ แสดงให้เห็นถึงพลังของความจริงใจและความมั่นคงในหลักธรรม
เมตตาและกรุณา – ความรักและความเมตตาของพ่อแม่ที่มีต่อบุตรเป็นตัวอย่างของกรุณาที่แท้จริง ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของพุทธสันติวิธี
ความเสียสละเพื่อประโยชน์ที่ยิ่งใหญ่กว่า – การให้ทานและการเสียสละแม้ในยามที่ไม่เต็มใจ เป็นการแสดงถึงจิตใจที่กว้างขวางและการยึดมั่นในศีลธรรม
การรักษาธรรมเนียมของตระกูล – การปฏิบัติตามธรรมเนียมที่ดีงามของตระกูล เป็นการรักษาค่านิยมที่นำไปสู่ความสงบสุขในสังคม
การประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน มัณฑัพยชาดกสามารถนำไปใช้ในชีวิตประจำวันได้ดังนี้:
การรักษาสัจจะวาจา – พึงรักษาคำพูดและปฏิบัติตามคำมั่นสัญญาที่ให้ไว้กับผู้อื่น
ความเมตตาต่อครอบครัวและสังคม – แสดงความรักและความเมตตาต่อบุตรและบุคคลรอบข้าง
การเสียสละเพื่อประโยชน์ส่วนรวม – พัฒนาความสามารถในการให้ทานและช่วยเหลือผู้อื่นโดยไม่หวังผลตอบแทน
การดำรงไว้ซึ่งคุณธรรมของตระกูล – ปลูกฝังคุณธรรมและจริยธรรมที่ดีให้กับลูกหลาน เพื่อความเจริญรุ่งเรืองของสังคม
สรุป มัณฑัพยชาดกเป็นตัวอย่างของเรื่องราวที่เน้นให้เห็นถึงความรักที่มีต่อบุตรและคุณธรรมของการเสียสละ ซึ่งสามารถนำไปใช้ในการดำรงชีวิตประจำวันได้โดยยึดหลักพุทธสันติวิธี หากบุคคลสามารถปฏิบัติตามหลักธรรมที่ปรากฏในชาดกนี้ ย่อมนำไปสู่ความสงบสุขในระดับบุคคล ครอบครัว และสังคมโดยรวม
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น