การวิเคราะห์ ຖ. อภิสมยวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค สัจจสังยุตต์ ที่ประกอบด้วย นขสิขาสูตร โปกขรณีสูตร สัมเภชชสูตร ปฐวีสูตร สมุททสูตร และปัพพตูปมาสูตร ในปริบทพุทธสันติวิธี
บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์เนื้อหาของ ຖ. อภิสมยวรรค ซึ่งปรากฏในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค สัจจสังยุตต์ โดยเจาะลึกไปยังบทสูตรสำคัญ ได้แก่ นขสิขาสูตร โปกขรณีสูตร สัมเภชชสูตร ปฐวีสูตร สมุททสูตร และปัพพตูปมาสูตร ซึ่งมีอรรถกถาประกอบ เพื่อเข้าใจการอธิบายสาระธรรมและหลักคำสอนในบริบทของ "พุทธสันติวิธี" หรือการใช้ธรรมะเพื่อสร้างสันติสุขในชีวิตและสังคม บทความนี้จะวิเคราะห์เนื้อหาและแนวคิดสำคัญในแต่ละสูตรโดยเปรียบเทียบข้อมูลจากภาษาบาลี ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และอรรถกถาบาลีอักษรไทย พร้อมนำเสนอผลการศึกษาในรูปแบบวิชาการที่ครอบคลุมมิติทางปรัชญาและพุทธจริยศาสตร์
คำสำคัญ: อภิสมยวรรค, สัจจสังยุตต์, พุทธสันติวิธี, พระไตรปิฎก, นขสิขาสูตร, โปกขรณีสูตร, สัมเภชชสูตร, ปฐวีสูตร, สมุททสูตร, ปัพพตูปมาสูตร
1. บทนำ
ในพระไตรปิฎก เล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค ภาค สัจจสังยุตต์ ได้มีการจัดหมวดหมู่ของพระสูตรที่กล่าวถึง "การตรัสรู้" หรือ "อภิสมยะ" ของพระพุทธเจ้า ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งในเชิงหลักธรรมและการสร้างสันติสุข เนื้อหาหมวด ຖ. อภิสมยวรรค ประกอบไปด้วย 10 พระสูตร ได้แก่ นขสิขาสูตร โปกขรณีสูตร สัมเภชชสูตร ที่ 1 และ 2 ปฐวีสูตร ที่ 1 และ 2 สมุททสูตร ที่ 1 และ 2 ปัพพตูปมาสูตร ที่ 1 และ 2 โดยแต่ละสูตรมีการอธิบายสารธรรมที่ช่วยให้เข้าใจแนวคิดเชิงลึกของ "อริยสัจ 4" ในแง่การดำเนินชีวิตและการแก้ปัญหาความทุกข์
2. เนื้อหาของ ຖ. อภิสมยวรรค และบทวิเคราะห์
2.1 นขสิขาสูตร
เนื้อหา: นขสิขาสูตรกล่าวถึงความละเอียดของสังสารวัฏที่เปรียบเสมือนการสะสมของฝุ่นเล็กน้อยบนปลายเล็บมือ โดยเทียบกับความไม่สะอาดที่สะสมในจิตใจ
สารธรรม:
ความสำคัญของการขัดเกลาจิตให้สะอาดจากกิเลส
แสดงให้เห็นความไม่เที่ยงและละเอียดอ่อนของความทุกข์
แนววิเคราะห์: นขสิขาสูตรแสดงให้เห็นถึงสภาวะธรรมและการเข้าใจทุกข์จากการพิจารณาสิ่งเล็กน้อย แต่ทรงพลังในการฝึกจิต การเห็นธรรมแม้เพียงเล็กน้อยก็สามารถนำไปสู่การบรรลุมรรคผลได้
2.2 โปกขรณีสูตร
เนื้อหา: กล่าวถึงการเปรียบเปรยบึงน้ำที่ใสสะอาด ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของจิตที่บริสุทธิ์
สารธรรม:
การทำจิตให้ใสสะอาดไร้มลทินด้วยการเจริญสติและสมาธิ
ความสำคัญของสมาธิในการบรรลุธรรม
แนววิเคราะห์: สูตรนี้เชื่อมโยงกับพุทธสันติวิธี โดยการทำจิตสงบและผ่องใส ช่วยขจัดความขัดแย้งทั้งภายในและภายนอก
2.3 สัมเภชชสูตร (ที่ 1 และ 2)
เนื้อหา: กล่าวถึงการใช้ธรรมเปรียบกับการพบสิ่งที่ประเสริฐ (สัมภัชชะ) เพื่อประคับประคองชีวิตให้พ้นจากทุกข์
สารธรรม:
ความประเสริฐของการพบธรรมะ
การเข้าใจทุกข์และความหมายแห่งการดับทุกข์
แนววิเคราะห์: สัมเภชชสูตรทั้งสองบทแสดงถึงความสำคัญของธรรมะในฐานะเครื่องมือสร้างสันติสุข การพบและปฏิบัติธรรมเป็นทางออกของชีวิตที่มีทุกข์
2.4 ปฐวีสูตร (ที่ 1 และ 2)
เนื้อหา: การเปรียบเทียบโลกและแผ่นดินเป็นหลักการสอนเรื่องความอดทนและความไม่หวั่นไหว
สารธรรม:
ความอดทนต่อทุกข์
การยึดมั่นในหลักธรรมไม่หวั่นไหวเหมือนแผ่นดิน
แนววิเคราะห์: ปฐวีสูตรแสดงถึงความสำคัญของขันติธรรม และความมั่นคงในศีลธรรมที่จะนำพาสู่ความสงบสุข
2.5 สมุททสูตร (ที่ 1 และ 2)
เนื้อหา: กล่าวถึงการเปรียบเทียบทะเลกับคุณธรรมของพระอริยะ
สารธรรม:
ความลึกซึ้งของธรรมะ
ความเสมอภาคในธรรม
แนววิเคราะห์: สูตรนี้เน้นการมองเห็นความเป็นกลางและความลึกซึ้งของธรรมะ การเข้าใจธรรมะอย่างถูกต้องนำมาซึ่งสันติวิธี
2.6 ปัพพตูปมาสูตร (ที่ 1 และ 2)
เนื้อหา: การเปรียบเทียบภูเขากับความหนักแน่นมั่นคงของธรรม
สารธรรม:
ความไม่หวั่นไหวในธรรม
การปฏิบัติธรรมอย่างมั่นคง
แนววิเคราะห์: ปัพพตูปมาสูตรเสนอแนวคิดการสร้างความมั่นคงในธรรมะเพื่อนำมาซึ่งความสงบสุขทั้งทางจิตใจและสังคม
3. สรุปผลการศึกษา
บทวิเคราะห์ ຖ. อภิสมยวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19 นี้ชี้ให้เห็นว่าแต่ละพระสูตรมีบทบาทสำคัญในการอธิบายอริยสัจ 4 และการนำเสนอแนวทางพุทธสันติวิธี ผ่านการเปรียบเทียบธรรมะกับสิ่งต่าง ๆ ในธรรมชาติ เนื้อหาสำคัญเหล่านี้ช่วยเสริมสร้างความเข้าใจในการขัดเกลาจิต และการแก้ไขปัญหาความทุกข์อย่างยั่งยืน
บรรณานุกรม
พระไตรปิฎก ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
อรรถกถาบาลีอักษรไทย และ Atthakatha Pali Roman
เอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับพุทธสันติวิธี
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น