วิเคราะห์ ๑. สมาธิวรรค ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค สัจจสังยุตต์
บทนำ
พระไตรปิฎกเล่มที่ 19 พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ 11 สังยุตตนิกาย มหาวารวรรค โดยเฉพาะใน สัจจสังยุตต์ มีการจัดวรรคที่เรียกว่า สมาธิวรรค ซึ่งประกอบด้วยสูตรที่สำคัญ 10 สูตร ได้แก่ สมาธิสูตร, ปฏิสัลลานสูตร, กุลปุตตสูตร ที่ ๑, กุลปุตตสูตร ที่ ๒, สมณพราหมณสูตร ที่ ๑, สมณพราหมณสูตร ที่ ๒, วิตักกสูตร, จินตสูตร, วิคคาหิกกถาสูตร และ ติรัจฉานกถาสูตร. บทความนี้จะวิเคราะห์เนื้อหาและความสำคัญของสมาธิวรรคในปริบทของพุทธสันติวิธี โดยพิจารณาจาก ฉบับภาษาบาลี, PALI ROMAN, ฉบับมหาจุฬาฯ และอรรถกถาบาลีอักษรไทย.
๑. สมาธิวรรคและสาระสำคัญ
สมาธิวรรค ในสัจจสังยุตต์ เป็นวรรคที่เน้นถึงเรื่อง สมาธิ หรือการทำใจให้ตั้งมั่น ซึ่งเป็นพื้นฐานของการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา. สาระสำคัญของแต่ละสูตรในสมาธิวรรคสามารถสรุปได้ดังนี้:
สมาธิสูตร
กล่าวถึงความสำคัญของสมาธิที่ทำให้จิตตั้งมั่นและสงบ. สมาธิเป็นทางนำไปสู่ปัญญาและการเห็นแจ้งธรรม.
อรรถกถา อธิบายถึงลักษณะและการเจริญสมาธิที่ถูกต้องตามแนวทางของพระพุทธเจ้า.
ปฏิสัลลานสูตร
กล่าวถึงการหลีกเร้นจากกามคุณทั้งหลาย และการเข้าถึงสมาธิผ่านการปฏิสัลลาน (การอยู่สงัด).
อรรถกถา เน้นย้ำถึงคุณค่าของความสงัดที่เอื้อให้จิตสงบ และเป็นปัจจัยของการเจริญปัญญา.
กุลปุตตสูตร ที่ ๑ และ ที่ ๒
กล่าวถึงความสำคัญของการที่กุลบุตรผู้บวชในพระพุทธศาสนา ต้องตั้งมั่นในสมาธิเพื่อบรรลุธรรม.
อรรถกถา อธิบายถึงวิถีปฏิบัติที่เหมาะสมสำหรับผู้ปฏิบัติธรรมในสถานะของกุลบุตร.
สมณพราหมณสูตร ที่ ๑ และ ที่ ๒
กล่าวถึงคุณสมบัติของสมณะและพราหมณ์ที่แท้จริง คือผู้มีจิตตั้งมั่นในสมาธิ ไม่หวั่นไหวในกิเลส.
อรรถกถา ให้คำจำกัดความ "สมณ" และ "พราหมณ์" ในมิติของการปฏิบัติเพื่อหลุดพ้น.
วิตักกสูตร
กล่าวถึงการละวิตก (ความคิดฟุ้งซ่าน) ผ่านการเจริญสมาธิ.
อรรถกถา ชี้แจงว่าการละวิตกเป็นขั้นตอนสำคัญในการเข้าสู่สมาธิที่สงบแน่วแน่.
จินตสูตร
กล่าวถึงการไม่ปล่อยใจไปในความคิดฟุ้งซ่าน แต่ให้จิตมุ่งไปสู่สมาธิ.
อรรถกถา อธิบายถึงอานิสงส์ของการควบคุมความคิดให้เป็นไปในทางที่ถูกต้อง.
วิคคาหิกกถาสูตร
กล่าวถึงการเจรจาหรือสนทนาที่เป็นเหตุให้จิตไม่สงบ และการหาทางออกด้วยสมาธิ.
อรรถกถา เน้นถึงความสำคัญของการมีวาจาที่เหมาะสมและไม่ทำให้จิตฟุ้งซ่าน.
ติรัจฉานกถาสูตร
กล่าวถึงโทษของการพูดคุยเรื่องไร้สาระ ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการเจริญสมาธิ.
อรรถกถา ชี้ให้เห็นว่า การเว้นจากเรื่องไร้สาระเป็นปัจจัยที่ทำให้สมาธิเจริญขึ้นได้.
๒. สมาธิวรรคในปริบทพุทธสันติวิธี
พุทธสันติวิธี หมายถึงแนวทางการสร้างสันติสุขผ่านหลักคำสอนทางพระพุทธศาสนา. สมาธิวรรคมีบทบาทสำคัญในพุทธสันติวิธีดังนี้:
สมาธิเป็นฐานของสันติสุขภายใน: การเจริญสมาธิทำให้จิตสงบ ปลอดโปร่ง และมีความสุขภายใน ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของสันติภาพทั้งปวง.
การหลีกเร้นจากกามคุณ: การอยู่สงัดตามหลัก ปฏิสัลลานสูตร ช่วยให้จิตไม่ถูกรบกวน และมีความสงบอันเป็นรากฐานของการเจริญปัญญา.
การละวาจาและความคิดที่เป็นโทษ: หลักจาก วิตักกสูตร, จินตสูตร และติรัจฉานกถาสูตร แสดงให้เห็นว่า การควบคุมความคิดและคำพูดที่ไร้สาระช่วยนำจิตไปสู่สมาธิและสันติสุข.
คุณสมบัติของผู้ปฏิบัติธรรม: หลักจาก กุลปุตตสูตร และสมณพราหมณสูตร ชี้ให้เห็นถึงคุณสมบัติที่แท้จริงของผู้ปฏิบัติธรรมในการสร้างสมาธิและสันติภาพ.
สรุป
สมาธิวรรค ในสัจจสังยุตต์ เน้นย้ำถึงความสำคัญของการเจริญสมาธิในการสร้างความสงบภายใน ซึ่งเป็นพื้นฐานของการบรรลุธรรมและการสร้างสันติสุขตามแนวทางพุทธสันติวิธี. การเจริญสมาธิไม่เพียงแต่เป็นการทำให้จิตสงบเท่านั้น แต่ยังเป็นหนทางในการหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวง ซึ่งเป็นจุดหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนา.
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น