มหากปิชาดก ว่าด้วยคุณธรรมของหัวหน้าพระยาลิง

     ช่วยเขียนบทความทางวิชาการ  เรื่องวิเคราะห์ มหากปิชาดก ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 27  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่  19  ขุททกนิกาย  ชาดก สัตตกนิบาตชาดก ๒. คันธารวรรค    ที่ประกอบด้วย  

๒. มหากปิชาดก

ว่าด้วยคุณธรรมของหัวหน้า

             [๑๐๕๐] ดูกรพระยาลิง ท่านได้ทอดตัวเป็นสะพาน ให้ลิงเหล่านี้ข้ามไปได้ จนมี

                          ความสวัสดี ท่านเป็นอะไรกับลิงเหล่านั้น หรือว่าลิงเหล่านั้นเป็นอะไร

                          กับท่าน?

             [๑๐๕๑] ข้าแต่พระองค์ผู้ปราบศัตรู ข้าพระองค์เป็นใหญ่ เป็นนายฝูง ปกครองหมู่

                          ลิงเหล่านั้น เมื่อเขาเหล่านั้นถูกความโศกครอบงำ เกรงกลัวพระองค์.

             [๑๐๕๒] ข้าพระองค์ได้กระโจนไปชั่วระยะร้อยลูกธนู เอาเถาวัลย์ผูกกับตอไม้ไผ่

                          ข้างหนึ่ง ผูกที่สะเอวข้างหนึ่ง.

             [๑๐๕๓] กระโจนกลับมายังต้นมะม่วง เหมือนลมตัดอากาศ แต่ไม่ถึงต้นมะม่วง

                          นั้น ข้าพระองค์เอามือมาทั้งสองเหนี่ยวกิ่งมะม่วงไว้.

             [๑๐๕๔] ร่างกายของข้าพระองค์ถูกกิ่งไม้ และเถาวัลย์คร่าไปมา ดุจสายพิณที่เขา

                          ขึงตึงเครียด ฉะนั้น พวกบริวารพากันไต่ข้าพระองค์ไปได้รับความสวัสดี.

             [๑๐๕๕] ข้าพระองค์จะถูกจองจำ หรือถูกฆ่า ก็ไม่ครั่นคร้ามเดือดร้อนอย่างไร

                          เพราะข้าพระองค์ได้นำความสุขมาให้แก่หมู่ลิงที่ยกย่องให้ข้าพระองค์เป็น

                          ใหญ่.

             [๑๐๕๖] ข้าแต่พระราชาผู้ปราบปรามศัตรู ข้าพระองค์จะแสดงข้ออุปมาถวายพระ-

                          องค์ ขอพระองค์จงสดับ ธรรมดาพระราชามหากษัตริย์ผู้ทรงพระปรีชา

                          สามารถ พึงแสวงหาความสุขให้แก่รัฐ สัตว์พาหนะ ทหาร และ

                          พลเมืองถ้วนหน้ากัน.

ในปริบทพุทธสันติวิธี: หลักธรรม ประยุกต์ใช้" โดยใช้สาระสำคัญของ มหากปิชาดก   ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 27  พระสุตตันตปิฎก เล่มที่  19  ขุททกนิกาย  ชาดก   สัตตกนิบาตชาดก

๒. คันธารวรรค

วิเคราะห์มหากปิชาดก ในปริบทพุทธสันติวิธี: หลักธรรมและการประยุกต์ใช้

บทนำ มหากปิชาดก เป็นชาดกหนึ่งในขุททกนิกาย สัตตกนิบาตชาดก คันธารวรรค แสดงถึงคุณธรรมของผู้นำที่เสียสละเพื่อประโยชน์สุขของผู้อื่น เรื่องราวกล่าวถึงพระยาลิงที่อุทิศตนเป็นสะพานให้บริวารข้ามไปยังที่ปลอดภัย แม้ตนเองจะต้องทนทุกข์ทรมาน ความเสียสละนี้สะท้อนถึงหลักธรรมที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในบริบทพุทธสันติวิธีในระดับบุคคลและสังคม

หลักธรรมในมหากปิชาดก

1. การเสียสละเพื่อประโยชน์ส่วนรวม (ปารมีธรรม)
   พระยาลิงแสดงถึงผู้นำที่มีความเสียสละ ยอมสละร่างกายของตนเองเป็นสะพานให้บริวารข้ามไปสู่ความปลอดภัย ตรงกับหลักบารมี เช่น ปัญญาบารมี (ความฉลาดรอบรู้), วิริยบารมี (ความเพียร) และ อุเบกขาบารมี (ความไม่หวั่นไหวต่อความทุกข์) ซึ่งเป็นหลักธรรมที่จำเป็นต่อการเป็นผู้นำที่มีคุณธรรม

2. หลักความรับผิดชอบของผู้นำ (ทศพิธราชธรรม)
   พระยาลิงเป็นผู้นำที่ไม่ทอดทิ้งบริวารแม้ต้องเผชิญอันตราย สะท้อนถึง ทศพิธราชธรรม โดยเฉพาะ ทาน (การให้), ศีล (ความประพฤติชอบธรรม), วิริยะ (ความเพียร) และ อวิโรธนะ (ความเที่ยงธรรม) ซึ่งเป็นคุณธรรมสำคัญของผู้ปกครอง

3. ความเมตตากรุณา (เมตตา-กรุณาธรรม)
   พระยาลิงไม่เพียงแต่ปกป้องบริวารของตนเอง แต่ยังไม่มีความโกรธแค้นต่อมนุษย์ที่ทำให้ตนต้องบาดเจ็บ ซึ่งเป็นการแสดงออกถึง เมตตา (ความรักปรารถนาดี) และ กรุณา (ความช่วยเหลือโดยไม่หวังผลตอบแทน) อันเป็นรากฐานของพุทธสันติวิธี

การประยุกต์ใช้ในบริบทพุทธสันติวิธี

1. ในระดับบุคคล

   • การนำหลักความเสียสละและเมตตามาใช้ในการดำเนินชีวิต เช่น การช่วยเหลือผู้อื่นโดยไม่หวังผลตอบแทน

   • การฝึกฝนตนเองให้เป็นผู้นำที่มีศีลธรรมโดยใช้หลัก สัปปุริสธรรม 7 (เช่น ธัมมัญญุตา - รู้ธรรม, อัตถัญญุตา - รู้ประโยชน์) เป็นแนวทางในการตัดสินใจ

2. ในระดับสังคมและการเมือง

   • ผู้นำควรถือเอาหลัก ทศพิธราชธรรม มาเป็นแนวทางในการบริหารเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน

   • ส่งเสริมหลัก อหิงสา (การไม่เบียดเบียน) ในการแก้ไขความขัดแย้งและสร้างสันติสุขในสังคม

3. ในระดับโลกและสันติภาพสากล

   • การใช้หลักเมตตาและอุเบกขาในการเจรจาสันติภาพ

   • การเสียสละเพื่อประโยชน์ร่วมของโลก เช่น การปกป้องสิ่งแวดล้อม การแก้ไขปัญหาความยากจนโดยไม่หวังผลตอบแทนส่วนตัว

สรุป มหากปิชาดกเป็นตัวอย่างของความเสียสละและคุณธรรมของผู้นำที่สามารถประยุกต์ใช้ในพุทธสันติวิธี ทั้งในระดับบุคคล สังคม และนานาชาติ ผู้นำที่แท้จริงไม่ใช่เพียงผู้ที่มีอำนาจ แต่คือผู้ที่สามารถเสียสละเพื่อประโยชน์สุขของผู้อื่น นำสังคมไปสู่ความสงบสุขและเจริญรุ่งเรืองอย่างแท้จริง