“อภิจริยธรรม” (Metaethics) เป็นศาสตร์แขนงหนึ่งของปรัชญาจริยศาสตร์ที่มิได้มุ่งเน้นการบอกว่าการกระทำใดถูกหรือผิดเหมือนจริยศาสตร์เชิงบรรทัดฐาน (Normative Ethics) และมิได้มุ่งเน้นวิธีตัดสินใจเชิงจริยธรรมเช่นจริยศาสตร์ประยุกต์ (Applied Ethics) หากแต่เป็นการวิเคราะห์เชิงปรัชญาเกี่ยวกับ รากฐาน ความหมาย และสถานะของภาษาทางศีลธรรม ตลอดจนธรรมชาติของคุณค่าทางศีลธรรมว่าเป็นสิ่งมีอยู่จริงหรือเพียงการสร้างขึ้นทางสังคมและภาษา
อภิจริยธรรมจึงเป็นการย้อนถามถึง “ความหมายของความดี-ความชั่ว” “ฐานะของคุณค่าทางศีลธรรม” และ “ความจริงเชิงศีลธรรม” ว่ามีอยู่อย่างไร และสามารถพิสูจน์ได้หรือไม่
ความหมายและขอบเขตของอภิจริยธรรม
อภิจริยธรรม (Metaethics) อธิบายได้ว่าเป็นการศึกษาธรรมชาติของจริยธรรม โดยมีคำถามสำคัญ เช่น
-
ความหมายของถ้อยคำทางศีลธรรม (Meaning of moral terms) เช่น คำว่า “ดี” “ถูกต้อง” หรือ “ควร” มีความหมายอย่างไร
-
คุณค่าทางศีลธรรมมีสถานะจริงหรือไม่ (Moral Ontology) เช่น ความดีเป็นสิ่งมีจริง (Realism) หรือเป็นเพียงสมมุติทางภาษา (Anti-realism)
-
วิธีการรู้คุณค่าทางศีลธรรม (Moral Epistemology) เช่น มนุษย์รู้ว่าการกระทำใดถูกหรือผิดได้อย่างไร
-
แรงจูงใจทางศีลธรรม (Moral Motivation) เช่น เมื่อเรารู้ว่าสิ่งใด “ควรทำ” อะไรเป็นสิ่งผลักดันให้เราทำ
แนวคิดสำคัญในอภิจริยธรรม
-
อภิสมจริง (Moral Realism)
-
เชื่อว่าคุณค่าทางศีลธรรมมีอยู่จริงโดยอิสระจากความเห็นของบุคคล
-
เช่น การฆ่าผู้บริสุทธิ์ผิดเสมอ ไม่ว่ามนุษย์จะเห็นด้วยหรือไม่ก็ตาม
-
-
ปฏิสมจริง (Moral Anti-realism)
-
มองว่าคุณค่าทางศีลธรรมไม่ใช่ความจริงสากล แต่เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น มาตรฐานทางสังคม วัฒนธรรม หรืออารมณ์
-
-
ทฤษฎีการแสดงออก (Expressivism)
-
เห็นว่าภาษาทางศีลธรรมไม่ได้บรรยายข้อเท็จจริง แต่สะท้อนอารมณ์ ความรู้สึก หรือทัศนคติของผู้พูด
-
-
ทฤษฎีความหมายตามการกำหนด (Prescriptivism)
-
ถ้อยคำทางศีลธรรมเป็นการกำหนดหรือชี้นำให้ทำบางสิ่ง ไม่ใช่การบรรยายความจริง เช่น “คุณควรช่วยเหลือผู้อื่น” หมายถึงการสั่งหรือชี้นำ
-
การวิเคราะห์ในเชิงปรัชญาและสังคม
-
อภิจริยธรรมช่วยให้เราตั้งคำถามเชิงรากฐาน เช่น การที่เรากล่าวว่าสิ่งใด “ดี” หรือ “เลว” เป็นข้อเท็จจริงทางธรรมชาติ หรือเป็นเพียงค่านิยมที่เปลี่ยนแปลงได้
-
ในบริบทสังคมไทย อภิจริยธรรมอาจถูกใช้เพื่อวิเคราะห์รากฐานของศีลธรรมพุทธศาสนา ว่าความดีที่เชื่อมโยงกับ “กุศล” และ “บาป” มีสถานะเป็นสัจธรรมสากล หรือเพียงค่านิยมที่ขึ้นกับบริบทวัฒนธรรม
-
ในโลกยุคปัจจุบันที่มีความหลากหลายทางศีลธรรม การทำความเข้าใจอภิจริยธรรมช่วยให้เราสามารถอยู่ร่วมกันได้ด้วยการยอมรับว่า แม้พื้นฐานความดี-ความชั่วของแต่ละวัฒนธรรมอาจแตกต่าง แต่ยังสามารถหาหลักการร่วมเพื่อสร้างความเข้าใจและความยุติธรรมได้
บทสรุป
หลักอภิจริยธรรมเป็นการศึกษาที่ก้าวไกลกว่าการกำหนดว่าอะไรถูกหรือผิด แต่คือการย้อนมองรากฐาน ความหมาย และสถานะของคุณค่าทางศีลธรรม อภิจริยธรรมช่วยให้เรามีท่าทีวิพากษ์ต่อแนวคิดศีลธรรมที่ยึดถือ และสร้างกรอบคิดเชิงปรัชญาเพื่อการสนทนาและการอยู่ร่วมกันในสังคมที่มีความหลากหลาย ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญในการสร้างความเข้าใจ ความยุติธรรม และสันติภาพในระดับสังคมและโลก
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น