บทความนี้มุ่งวิเคราะห์พลวัตของการศึกษาและการเรียนรู้ในยุคปัญญาประดิษฐ์ (AI) โดยพิจารณาบทบาทของสถาบันการศึกษาพระพุทธศาสนาในการปรับตัวและใช้เทคโนโลยีเพื่อการสืบสานพระพุทธธรรม ข้อมูลเชิงประจักษ์มาจากงาน “วันอุดมศึกษา มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ประจำปี 2568” ซึ่งจัดขึ้นภายใต้แนวคิด “สืบสานพระพุทธศาสนาด้วยปัญญาและคุณธรรม” เนื้อหาจะเน้นการวิเคราะห์รูปแบบการเรียนรู้ที่เหมาะสมในบริบทสังคมดิจิทัล พร้อมเสนอแนวทางเชิงนโยบายและปฏิบัติที่สามารถประยุกต์ใช้ได้จริง
บทนำ
มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาในประเทศไทย เช่น มหามกุฏราชวิทยาลัย (มมร.) มีภารกิจสำคัญในการธำรงรักษาพระพุทธธรรม พร้อมทั้งพัฒนาระบบการศึกษาที่เชื่อมโยงทั้งพระสงฆ์และคฤหัสถ์ สู่ความรู้ร่วมสมัย บริบทปัจจุบันซึ่งเป็น “ยุคเอไอ” (AI Era) กำลังเปลี่ยนโฉมการเรียนรู้ในทุกระดับ การสืบสานพระพุทธศาสนาจึงจำเป็นต้องพิจารณารูปแบบการศึกษาใหม่ที่ผสมผสานเทคโนโลยีเข้ากับหลักคุณธรรม
งาน “วันอุดมศึกษา มมร ประจำปี 2568” ที่จัดขึ้นเนื่องในโอกาสครบรอบ 132 ปีแห่งการสถาปนามหาวิทยาลัย ได้สะท้อนให้เห็นถึงการตื่นตัวต่อความเปลี่ยนแปลง โดยมีทั้งปาฐกถาพิเศษเรื่อง “มหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนาในศตวรรษแห่งความเปลี่ยนแปลง” และการเสวนาเรื่อง “การศึกษาและการเรียนรู้เพื่อการสืบสานพระพุทธศาสนา” ซึ่งเปิดพื้นที่แลกเปลี่ยนความคิดจากคณาจารย์ นักวิชาการ และพระสงฆ์
การศึกษาในยุคเอไอ: โอกาสและความท้าทาย
-
โอกาส
-
AI สามารถช่วยในการเข้าถึงพระไตรปิฎกและคัมภีร์บาลี–สันสกฤตได้อย่างรวดเร็ว ผ่านระบบสืบค้นอัจฉริยะ
-
การเรียนรู้แบบออนไลน์ (e-Learning) และห้องเรียนเสมือนจริง เปิดโอกาสให้พระภิกษุสามเณรในพื้นที่ห่างไกลเข้าถึงการศึกษาที่มีคุณภาพ
-
AI สามารถช่วยวิเคราะห์เชิงภาษาศาสตร์ (Natural Language Processing) เพื่ออธิบายพระธรรมวินัยอย่างเป็นระบบ
-
-
ความท้าทาย
-
การพึ่งพาเทคโนโลยีอาจทำให้ผู้เรียนขาดการฝึกฝน “โยนิโสมนสิการ” หรือการคิดใคร่ครวญเชิงลึกซึ่งเป็นหัวใจของการศึกษาพุทธศาสนา
-
ความเหลื่อมล้ำทางดิจิทัล (Digital Divide) ระหว่างวัดและชุมชนเมือง–ชนบท อาจทำให้การเรียนรู้ไม่ทั่วถึง
-
การตีความพระธรรมผ่าน AI จำเป็นต้องได้รับการตรวจสอบจากคณาจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิ เพื่อป้องกันความคลาดเคลื่อนทางหลักธรรม
-
รูปแบบการเรียนรู้เพื่อการสืบสานพระพุทธศาสนาในยุคเอไอ
-
Hybrid Learning พุทธศาสนา
ผสมผสานการเรียนรู้ดั้งเดิม (พระปริยัติธรรม การศึกษาผ่านครูบาอาจารย์) เข้ากับการเรียนออนไลน์ผ่านแพลตฟอร์ม AI -
AI-Based Knowledge Management
การจัดทำคลังข้อมูลดิจิทัลพระไตรปิฎก และสื่อการสอนที่มีระบบ AI วิเคราะห์เชื่อมโยงหลักธรรม เพื่อให้ผู้เรียนเข้าถึงความรู้ได้สะดวก -
Critical and Ethical AI Literacy
สร้างหลักสูตรที่ไม่เพียงสอนการใช้ AI แต่ยังบูรณาการหลักพุทธจริยธรรม เพื่อให้ผู้เรียนมีทักษะในการใช้เทคโนโลยีอย่างมีสติและคุณธรรม -
Community of Practice ออนไลน์
สร้างเครือข่ายการเรียนรู้ระหว่างพระสงฆ์ นักศึกษา และชุมชน โดยใช้ระบบออนไลน์เป็นสื่อกลางในการสนทนาธรรม เสวนา และเผยแผ่พระพุทธศาสนา
กรณีศึกษา: มหามกุฏราชวิทยาลัยกับการปรับตัว
การจัดงานวันอุดมศึกษาครั้งนี้สะท้อนให้เห็นว่า มมร. กำลังขับเคลื่อนบทบาทสถาบันพระพุทธศาสนาเข้าสู่ยุคใหม่ โดยการเปิดเวทีวิชาการที่เชื่อมโยงระหว่างพระสงฆ์ นักวิชาการ และผู้เชี่ยวชาญด้านสื่อสารมวลชนและกองทัพ เป็นการบูรณาการความรู้ข้ามสาขา ซึ่งสอดคล้องกับแนวโน้มการศึกษาสมัยใหม่ที่เน้น การเรียนรู้แบบสหวิทยาการ (interdisciplinary learning)
ข้อเสนอเชิงนโยบาย
-
จัดตั้ง ศูนย์นวัตกรรมการศึกษาพระพุทธศาสนาเชิงดิจิทัล ภายในมหาวิทยาลัยพระพุทธศาสนา
-
พัฒนา หลักสูตร “AI and Buddhism” เพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ที่ผสานระหว่างเทคโนโลยีและหลักธรรม
-
ส่งเสริม ทุนวิจัยด้าน Digital Humanities พุทธศาสนา เพื่อสร้างฐานข้อมูลและเครื่องมือ AI ที่ตอบโจทย์การศึกษาพระพุทธศาสนาไทย
-
สร้างระบบ Online Sangha Learning Network เชื่อมโยงวัด มหาวิทยาลัย และชุมชน เพื่อการเรียนรู้ร่วมกัน
บทสรุป
การศึกษาและการเรียนรู้ในยุค AI มิใช่เพียงการปรับตัวต่อเทคโนโลยี แต่คือการ “ประยุกต์ใช้” ให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อการสืบสานพระพุทธศาสนา ด้วยการรักษาสมดุลระหว่าง “ปัญญา” ที่มาจากนวัตกรรม และ “คุณธรรม” ที่หยั่งรากจากพระธรรมคำสอน งานวันอุดมศึกษา มมร. 2568 จึงเป็นตัวอย่างของการก้าวเดินอย่างมีวิสัยทัศน์ ที่ไม่เพียงรักษาอดีต แต่ยังมุ่งสร้างอนาคตของพระพุทธศาสนาในศตวรรษใหม่
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น