“สาวะถีโมเดล” ดันเยาวชนเป็นนักสื่อสารสุขภาวะ สร้างพลังเปลี่ยนชุมชนด้วยศิลปะ วัฒนธรรม และเทคโนโลยี

เมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม 2568 ดร.สำราญ สมพงษ์ นักข่าวอาวุโสและนักวิชาการด้านพุทธสื่อสารมวลชน (AI) เผยแนวทางการพัฒนาเด็กและเยาวชนในพื้นที่ตำบลสาวะถี จังหวัดขอนแก่น ว่าสามารถเป็นต้นแบบ “นักสื่อสารสุขภาวะ” ที่ใช้พลังของศิลปวัฒนธรรมพื้นถิ่น ผสานเทคโนโลยีสื่อใหม่ เพื่อขับเคลื่อนสุขภาวะชุมชนอย่างยั่งยืน

โดยแนวทางดังกล่าวเป็นส่วนหนึ่งของการดำเนินงานภายใต้โครงการ “สาวะถีโฮมพราว” ซึ่งสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา หรือ “สำนัก 11” ได้ร่วมกับภาคีเครือข่ายท้องถิ่นจัดขึ้นในเทศกาล ISAN Creative Festival 2025 ณ วัดไชยศรี บ้านสาวะถี อ.เมือง จ.ขอนแก่น

เยาวชนลุกขึ้นเป็นนักสื่อสารสุขภาวะผ่าน “H-CLUB”

ดร.สำราญ กล่าวถึงความสำคัญของกระบวนการสร้างนักสื่อสารสุขภาวะว่า เป็นการพัฒนาเยาวชนอย่างมีทิศทาง ภายใต้แนวคิด “5H” ของ H-CLUB Community & Network ได้แก่ Head (ความคิด), Heart (จิตใจ), Hand (ลงมือทำ), Health (สุขภาพ) และ Hero (ผู้นำแห่งการเปลี่ยนแปลง) โดยเยาวชนจะได้รับการฝึกทักษะการผลิตสื่อ เช่น คลิปวิดีโอ การใช้โซเชียลมีเดีย ถ่ายทอดเรื่องราวสุขภาวะในชุมชน ทั้งด้านอาหารพื้นบ้าน กิจกรรมทางกาย และสุขภาพจิตใจ

“เยาวชนเหล่านี้ไม่เพียงแต่เป็นคนผลิตสื่อ แต่เขาคือผู้ขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง ผ่านการสื่อสารเรื่องราวของชุมชนให้เป็นที่รู้จักในวงกว้าง สร้างความภูมิใจในอัตลักษณ์ และส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ได้อย่างเป็นรูปธรรม” ดร.สำราญ กล่าว

จากหุ่นสินไซถึงทัวร์สามล้อ — บูรณาการศิลปวัฒนธรรมกับเศรษฐกิจสร้างสรรค์

ในพื้นที่ตำบลสาวะถี ยังมีการนำทุนวัฒนธรรมมาใช้เป็นเครื่องมือการสื่อสารสุขภาวะอย่างสร้างสรรค์ เช่น การออกแบบหุ่นกระบอก “สินไซสตอรี่” จากจิตรกรรมฝาผนังวัดไชยศรี, การสร้างผลิตภัณฑ์ “สาวะถีกู๊ด” โดยใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านร่วมกับนักออกแบบสมัยใหม่ รวมถึงการจัดทัวร์สามล้อเที่ยวชมของดี 5 จุดในชุมชน

โครงการทั้งหมดได้รับการสนับสนุนจาก สสส. และภาคีเครือข่ายต่าง ๆ รวมถึงภาคเอกชน เช่น AIS ที่เข้ามาหนุนการออกแบบผลิตภัณฑ์รักษ์โลกจากสายไฟเหลือใช้

ผลลัพธ์ที่เป็นมากกว่าความรู้

จากการดำเนินงานที่ผ่านมา พบว่า เด็กและเยาวชนมีความมั่นใจ กล้าคิด กล้าทำ และเข้าใจในบริบทของชุมชนตนเองมากขึ้น ขณะเดียวกัน ชุมชนก็ได้รับประโยชน์จากการประชาสัมพันธ์ผ่านช่องทางออนไลน์ เช่น Facebook H-CLUB Network ที่กลายเป็นเวทีใหม่ของเยาวชนในการนำเสนอชุมชนสู่สาธารณะ

“การได้รู้จักชุมชนของตัวเองอย่างลึกซึ้ง แล้วถ่ายทอดให้คนอื่นรู้ นี่คือความสุขของการเป็นนักสื่อสารสุขภาวะ” เยาวชนหญิงรายหนึ่งในชุมชนสาวะถีกล่าว

ขยายผลสู่อนาคต

เพื่อให้การดำเนินงานเติบโตอย่างยั่งยืน ดร.สำราญ เสนอให้มีการพัฒนาแพลตฟอร์มสื่อชุมชนที่เยาวชนมีบทบาทหลัก ขยายพื้นที่ต้นแบบไปยังภูมิภาคอื่น สนับสนุนหลักสูตรการอบรมในสถานศึกษา และสร้างความร่วมมือกับภาคธุรกิจในการผลักดันผลิตภัณฑ์ชุมชนสู่ตลาด

“สาวะถีโมเดล” จึงเป็นมากกว่าโครงการพัฒนาเยาวชน แต่เป็นตัวอย่างของการบูรณาการศิลปวัฒนธรรม สุขภาวะ และนวัตกรรมการสื่อสารอย่างลงตัว ที่สามารถจุดประกายให้ชุมชนอื่น ๆ ในประเทศไทยเดินตามสู่เป้าหมายของ “ชุมชนสุขภาวะ” ได้อย่างยั่งยืน 

บทความทางวิชาการวิเคราะห์การพัฒนาเด็ก-เยาวชนเป็นนักสื่อสารสุขภาวะของพลังภาคีเครือข่ายชุมชนสาวะถี

บทคัดย่อ บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์แนวทางการพัฒนาเด็กและเยาวชนให้เป็น "นักสื่อสารสุขภาวะ" ภายใต้พลังของภาคีเครือข่ายชุมชนสาวะถี จังหวัดขอนแก่น โดยเฉพาะการดำเนินงานของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ผ่านการขับเคลื่อนกิจกรรมสร้างสรรค์ในพื้นที่ และการบูรณาการทุนวัฒนธรรมชุมชนกับเทคโนโลยีการสื่อสารสมัยใหม่ อันนำไปสู่การพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนให้สามารถมีบทบาทในการถ่ายทอดข้อมูลสุขภาวะ สร้างอัตลักษณ์ชุมชน และสนับสนุนการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ ตลอดจนส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชนอย่างยั่งยืน

1. บทนำ การพัฒนาเด็กและเยาวชนให้เป็น "นักสื่อสารสุขภาวะ" เป็นกลยุทธ์สำคัญในการขับเคลื่อนสุขภาวะในระดับชุมชน โดยเฉพาะในบริบทของชุมชนท้องถิ่นที่มีทุนทางวัฒนธรรมสูง เช่น ตำบลสาวะถี จังหวัดขอนแก่น การประสานพลังระหว่างหน่วยงานรัฐ ภาคประชาสังคม และชุมชนเองในการส่งเสริมศักยภาพเยาวชน จึงถือเป็นรูปธรรมของการพัฒนาแบบมีส่วนร่วม ที่มุ่งสร้างคนรุ่นใหม่ให้สามารถใช้พลังของการสื่อสารเชิงสร้างสรรค์เพื่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคมอย่างยั่งยืน

2. บทบาทของภาคีเครือข่ายในชุมชนสาวะถี สสส. โดยสำนักสร้างเสริมระบบสื่อและสุขภาวะทางปัญญา (สำนัก 11) ได้ดำเนินโครงการ "สาวะถีโฮมพราว" ภายใต้เทศกาล ISAN Creative Festival 2025 โดยมีเป้าหมายเพื่อยกระดับชุมชนผ่านทุนวัฒนธรรมและศิลปะท้องถิ่นสู่นวัตกรรมทางสังคม มีการเชื่อมโยงศิลปวัฒนธรรมกับสุขภาวะ และนำเด็กและเยาวชนเข้ามามีส่วนร่วมผ่านกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การผลิตสื่อ การออกแบบหุ่นกระบอกสินไซ และการท่องเที่ยวชุมชน

3. กระบวนการพัฒนาเยาวชนเป็นนักสื่อสารสุขภาวะ โครงการ H-CLUB Community & Network ได้รับการสนับสนุนจาก สสส. เพื่อใช้หลักการ 5H ได้แก่ Head, Heart, Hand, Health และ Hero ในการพัฒนาเยาวชนให้เป็นนักสื่อสารสุขภาวะที่มีทั้งความรู้ ความคิดสร้างสรรค์ จิตสาธารณะ และการลงมือทำ โดยให้เยาวชนผลิตคลิปวีดีโอ ถ่ายทอดเรื่องราวของชุมชนผ่านโซเชียลมีเดีย ซึ่งครอบคลุมทั้งอาหารพื้นบ้าน กิจกรรมทางกาย และสุขภาวะทางอารมณ์

4. ผลลัพธ์และศักยภาพในการขยายผล การที่เยาวชนได้มีโอกาสสร้างเนื้อหาเกี่ยวกับสุขภาวะของชุมชน ทำให้เกิดการเรียนรู้และการสื่อสารแบบมีส่วนร่วม ซึ่งก่อให้เกิดผลลัพธ์ที่สำคัญ ได้แก่:

• เยาวชนมีทักษะด้านการสื่อสารและเทคโนโลยี

• เกิดความภูมิใจในอัตลักษณ์และวัฒนธรรมของตนเอง

• ชุมชนได้รับการส่งเสริมการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจฐานราก

• เกิดการขับเคลื่อนสุขภาวะในระดับชุมชนอย่างยั่งยืน

5. ข้อเสนอเชิงนโยบาย เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน ควรมีแนวทางดังนี้:

• ขยายพื้นที่ต้นแบบไปยังชุมชนอื่นในภูมิภาค

• สนับสนุนการสร้างแพลตฟอร์มสื่อชุมชนที่เยาวชนมีบทบาทหลัก

• พัฒนาหลักสูตรอบรมเยาวชนเป็นนักสื่อสารสุขภาวะในสถานศึกษา

• สร้างความร่วมมือกับภาคธุรกิจเพื่อเพิ่มช่องทางการตลาดให้ผลิตภัณฑ์ชุมชน

6. สรุป โครงการพัฒนาเยาวชนเป็นนักสื่อสารสุขภาวะของชุมชนสาวะถี ภายใต้การสนับสนุนของ สสส. แสดงให้เห็นถึงพลังของการบูรณาการระหว่างศิลปวัฒนธรรม เทคโนโลยี และสุขภาวะ ผ่านการมีส่วนร่วมของเยาวชนในฐานะผู้นำการเปลี่ยนแปลงระดับชุมชน หากได้รับการส่งเสริมอย่างต่อเนื่อง ย่อมสามารถพัฒนาเป็นต้นแบบในการสร้างชุมชนสุขภาวะ และขับเคลื่อนเศรษฐกิจสร้างสรรค์ได้ในระดับชาติ