แนวทางการรายงานสถานการณ์ความขัดแย้งชายแดนไทย–กัมพูชาของสื่อตามแนวพุทธสันติวิธี

 

สถานการณ์ความขัดแย้งชายแดนไทย–กัมพูชาเป็นหนึ่งในประเด็นที่สื่อมวลชนต้องรายงานอย่างรอบด้าน ทั้งด้านการทหาร การทูต ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ และผลกระทบต่อประชาชนในพื้นที่ อย่างไรก็ตาม การรายงานข่าวความขัดแย้งมักเผชิญกับแรงกดดันทางเรตติ้งและการแข่งขันเชิงธุรกิจ จนหลายครั้งสื่อนำเสนอข่าวแบบ “ขยี้ดราม่า” เร้าอารมณ์ เน้นความรุนแรง โดยละเลยหลักสิทธิมนุษยชนและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของผู้เกี่ยวข้อง

เวทีเสวนา “สื่อจะนำเสนออย่างไร เมื่อไทยอยู่ใจกลางความขัดแย้ง” ที่รัฐสภา เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม 2568 ได้สะท้อนปัญหานี้ไว้อย่างชัดเจน พร้อมข้อเสนอว่าหากสื่อยังทำหน้าที่เพียงเป็น “เครื่องมือในสงครามข้อมูลข่าวสาร” ผลร้ายระยะยาวย่อมส่งผลกระทบทั้งต่อความมั่นคงและความสัมพันธ์ระหว่างประชาชนสองประเทศ

ในมุมมองเชิงวิชาการ การวิเคราะห์แนวทางการรายงานควรตั้งอยู่บนกรอบ พุทธสันติวิธี (Buddhist Peaceful Means) ที่มุ่งแก้ปัญหาโดยไม่ใช้ความรุนแรงทั้งทางกาย วาจา และใจ

---

1. ปัญหาการรายงานข่าวความขัดแย้งชายแดน

จากเวทีเสวนา พบประเด็นปัญหาหลัก 4 ประการ ได้แก่

1. การขยี้ข่าวและเร้าอารมณ์ – ใช้ถ้อยคำรุนแรง กระตุ้นความเกลียดชัง

2. การละเลยสิทธิมนุษยชน – โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบาง เช่น เด็ก ผู้สูงอายุ และประชาชนชายแดน

3. การบิดเบือนหรือเลือกข้าง – ทำให้เกิดการแบ่งแยกในสังคม

4. การมองข้ามผลกระทบระยะยาว – โดยเฉพาะบาดแผลทางสังคมและจิตใจ

สิ่งเหล่านี้ขัดกับเจตนารมณ์ของการสื่อสารเพื่อสันติภาพ และอาจนำไปสู่ “สงครามข้อมูลข่าวสาร” ที่รุนแรงยิ่งกว่าความขัดแย้งเชิงพื้นที่จริง

---

2. แนวคิดพุทธสันติวิธีและการสื่อสาร

พุทธสันติวิธีเสนอการแก้ปัญหาความขัดแย้งด้วยหลัก เมตตา–กรุณา–มุทิตา–อุเบกขา และการใช้ปัญญาอย่างรอบด้าน เมื่อนำมาประยุกต์ใช้กับงานสื่อมวลชน สามารถกำหนดแนวทางดังนี้

• สัมมาวาจา (การสื่อสารที่ถูกต้อง) – หลีกเลี่ยงคำพูดที่ทำร้ายจิตใจ สร้างความเกลียดชัง หรือใส่ร้ายป้ายสี

• อหิงสา (การไม่ใช้ความรุนแรง) – รายงานข่าวโดยไม่เร้าอารมณ์ ไม่ใช้ภาพหรือถ้อยคำที่กระตุ้นโทสะ

• การเห็นความจริงตามเหตุปัจจัย – ให้ข้อมูลรอบด้าน เห็นทั้งมุมรัฐ มุมชุมชน และมุมเพื่อนบ้าน

• การสร้างความเข้าใจร่วม (Dialogue) – เปิดพื้นที่ข่าวเพื่อการสื่อสารและแลกเปลี่ยน ไม่ใช่เพียงการชี้นำ

---

3. แนวทางการรายงานตามพุทธสันติวิธี

เพื่อให้สื่อไทยรายงานสถานการณ์ชายแดนไทย–กัมพูชาอย่างสร้างสรรค์และสอดคล้องกับหลักพุทธสันติวิธี สามารถกำหนดแนวทางปฏิบัติได้ดังนี้

1. เน้นข้อเท็จจริงแทนการขยี้อารมณ์ – รายงานอย่างตรงไปตรงมา อ้างอิงข้อมูลที่ตรวจสอบได้ ลดการใช้ภาพความรุนแรง

2. ให้ความสำคัญกับมิติสิทธิมนุษยชน – เสียงของชาวบ้านชายแดน เด็ก และผู้ได้รับผลกระทบ ต้องถูกนำเสนออย่างมีศักดิ์ศรี

3. นำเสนอทางออกเชิงสร้างสรรค์ – ไม่เพียงบอกปัญหา แต่ต้องเปิดพื้นที่ให้ผู้เชี่ยวชาญ นักการทูต และชุมชน เสนอแนวทางแก้ไข

4. เสริมสร้างสื่อรู้เท่าทัน (Media Literacy) – กระตุ้นให้ผู้บริโภคข่าวตั้งสติ ไม่ตกเป็นเหยื่ออารมณ์หรือข้อมูลบิดเบือน

5. บูรณาการทุกภาคส่วน – ทั้งสื่อ องค์กรวิชาชีพ รัฐบาล และภาคประชาชน ควรร่วมกันกำหนดมาตรฐานการรายงานข่าวเพื่อสันติภาพ

---

4. บทสรุป

การรายงานสถานการณ์ชายแดนไทย–กัมพูชาเป็นโจทย์ท้าทายต่อสื่อไทย ว่าจะเลือกทำหน้าที่เพียงแค่แข่งขันเรตติ้ง หรือจะยืนหยัดในฐานะ “นายประตูข่าวสารที่รับผิดชอบต่อสังคม”

การประยุกต์ พุทธสันติวิธี สู่การสื่อสาร คือการใช้เมตตา ปัญญา และการมุ่งสร้างความเข้าใจร่วม ลดการสร้างศัตรูและความเกลียดชัง สื่อจึงไม่เพียงแต่รายงานความขัดแย้ง แต่ยังมีส่วนช่วยเยียวยา สร้างสันติภาพ และป้องกันมิให้บาดแผลในใจประชาชนฝังรากลึกเกินแก้ไข