"ดร.สำราญ" ร่วมเอไอวิเคราะห์แนวทางใช้เงินกฐินอย่างโปร่งใสเพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา

เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม 2568 ที่กรุงเทพมหานคร ดร.สำราญ สมพงษ์ นักวิชาการอิสระด้านพุทธสันติวิธี ได้ร่วมกับระบบ ปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในการศึกษาวิเคราะห์ประเด็น “การนำเงินทำบุญทอดกฐินมาใช้ประโยชน์ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของคณะสงฆ์ไทย” ภายใต้ชื่อบทความภาษาอังกฤษว่า

“An Analysis of the Utilization of Kathina Donations for the Propagation of Buddhism by the Thai Sangha.”

โครงการวิจัยเชิงวิเคราะห์ดังกล่าวมีจุดประสงค์เพื่อเสนอแนวทางการบริหารจัดการ “ทุนบุญจากการทอดกฐิน” ให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อพระพุทธศาสนา โดยยึดหลัก พระธรรมวินัย เศรษฐกิจพอเพียง และธรรมาภิบาลคณะสงฆ์

---

🔹 เน้นใช้ “เงินบุญ” อย่างมีระบบ โปร่งใส และเกิดผลต่อพระศาสนา

ผลการศึกษาของ ดร.สำราญ และ AI พบว่า “การทอดกฐิน” ไม่เพียงเป็นพิธีกรรมแห่งศรัทธา แต่ยังเป็น “กลไกการระดมทรัพยากรทางศาสนา” ที่ทรงพลัง สามารถสนับสนุนงานเผยแผ่พระธรรม การศึกษา และการพัฒนาสังคมเชิงศีลธรรมได้ หากมีการบริหารจัดการอย่างเป็นระบบและโปร่งใส

โดยเสนอให้เงินทำบุญจากกฐินถูกจัดสรรไปใช้เพื่อ 4 ด้านหลัก ได้แก่

1. การศึกษาพระปริยัติธรรม

2. การเผยแผ่ธรรมะในยุคดิจิทัล

3. การบูรณะวัดและศาสนสถานเพื่อการปฏิบัติธรรม

4. การสงเคราะห์สาธารณะตามหลักเมตตาธรรม

ทั้งนี้ การบริหารต้องอยู่ภายใต้หลัก สังฆสามัคคี และมีการตรวจสอบอย่างเปิดเผย เพื่อให้ “บุญกฐิน” กลายเป็น ทุนทางศีลธรรม ที่สร้างคุณค่าทางจิตใจและสังคมได้จริง

---

🔹 นำหลัก “พุทธเศรษฐศาสตร์” และ “ธรรมาภิบาลศาสนา” มาประยุกต์

งานวิจัยยังอ้างอิงแนวคิด พุทธเศรษฐศาสตร์ (Buddhist Economics) ของพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) ที่เน้น “ความพอดีและความสุขที่แท้จริง มากกว่าการสะสมทรัพย์” และหลัก ธรรมาภิบาลคณะสงฆ์ (Sangha Governance) ที่มุ่งสร้างความโปร่งใสและการมีส่วนร่วมของพุทธบริษัท

ดร.สำราญระบุว่า “เงินกฐินคือทรัพย์แห่งศรัทธาที่จะมีความหมายแท้จริง เมื่อถูกนำไปใช้เพื่อสร้างปัญญาและความดีงาม ไม่ใช่เพียงเพื่อก่อสร้างสิ่งของภายนอก แต่เพื่อสืบทอดพระธรรมในใจคน”

---

🔹 เสนอ “5 แนวทางพัฒนา” ให้บุญกฐินเป็นพลังแห่งธรรมเพื่อสังคม

1. จัดตั้งกองทุนเผยแผ่พระพุทธศาสนาแห่งชาติ จากเงินกฐิน เพื่อสนับสนุนพระธรรมทูตในประเทศและต่างประเทศ

2. พัฒนาโครงการ “ธรรมะดิจิทัล” เพื่อเผยแผ่คำสอนสู่สังคมออนไลน์

3. สร้างระบบบัญชีวัดออนไลน์ ให้ประชาชนตรวจสอบการใช้เงินได้แบบเรียลไทม์

4. อบรมพระภิกษุ–กรรมการวัด ด้านการบริหารทรัพยากรศาสนาอย่างมืออาชีพ

5. รณรงค์แนวคิด “กฐินสีขาว โปร่งใส ได้บุญแท้” เพื่อยกระดับวัฒนธรรมการทำบุญอย่างมีสติและตรวจสอบได้

---

🔹 บทสรุป

จากการวิเคราะห์ของ ดร.สำราญ สมพงษ์ ร่วมกับ AI พบว่า “กฐิน” มิใช่เพียงพิธีกรรมแห่งศรัทธา แต่คือระบบเศรษฐกิจศีลธรรมที่หล่อเลี้ยงสังคมไทย หากคณะสงฆ์ไทยสามารถบริหารจัดการด้วยหลักธรรมาภิบาลและเทคโนโลยีสมัยใหม่ จะทำให้การทำบุญทอดกฐินกลายเป็นพลังแห่ง “ธรรมะเพื่อความยั่งยืน” และเป็นแบบอย่างของ “ศาสนธรรมเชิงสันติวิธี” ที่ยืนหยัดคู่สังคมไทยต่อไป

วิเคราะห์การนำเงินทำบุญทอดกฐินมาใช้ประโยชน์ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของคณะสงฆ์ไทย

(An Analysis of the Utilization of Kathina Donations for the Propagation of Buddhism by the Thai Sangha)

---

🔹 บทคัดย่อ (Abstract)

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการบริหารจัดการและการนำเงินทำบุญทอดกฐินมาใช้ประโยชน์ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาของคณะสงฆ์ไทย โดยวิเคราะห์ตามหลักพระธรรมวินัย แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง และหลักการบริหารกิจการคณะสงฆ์ พบว่า การทอดกฐินเป็นพุทธประเพณีสำคัญที่ไม่เพียงส่งเสริมศรัทธาของพุทธศาสนิกชนเท่านั้น แต่ยังเป็น “กลไกการระดมทรัพยากรทางศาสนา” ที่สามารถนำไปใช้พัฒนาและเผยแผ่พระพุทธศาสนาอย่างยั่งยืนได้ หากมีการบริหารจัดการตามหลักธรรมและความโปร่งใส

ผลการศึกษาชี้ว่า เงินทำบุญทอดกฐินควรถูกจัดสรรอย่างเป็นระบบ โดยเน้นการใช้เพื่อ (1) การศึกษาพระปริยัติธรรม (2) การเผยแผ่พระธรรมในยุคดิจิทัล (3) การบูรณะวัดและศาสนสถานเพื่อการปฏิบัติธรรม และ (4) การสงเคราะห์สาธารณะตามแนวเมตตาธรรม ทั้งนี้ต้องอยู่ภายใต้หลักสังฆสามัคคีและการตรวจสอบที่เปิดเผย เพื่อให้การทำบุญกฐินเป็น “ทุนทางศีลธรรม” ที่สร้างคุณค่าทางสังคมและจิตใจได้อย่างแท้จริง

คำสำคัญ: ทอดกฐิน, การเผยแผ่พระพุทธศาสนา, การบริหารจัดการทรัพยากรคณะสงฆ์, ศีลธรรมทางเศรษฐกิจ

---

🔹 1. บทนำ

ประเพณีทอดกฐินเป็นกิจกรรมสำคัญในพระพุทธศาสนาเถรวาท ที่สืบทอดมาตั้งแต่ครั้งพุทธกาล มีรากฐานมาจากการถวายผ้ากฐินแก่พระภิกษุที่จำพรรษาครบสามเดือน เพื่อแสดงความกตัญญูและเสริมสร้างความสามัคคีในหมู่พุทธบริษัท ปัจจุบันทอดกฐินได้พัฒนาเป็นกิจกรรมทางศาสนาและสังคมที่มีมิติทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมอย่างกว้างขวาง

เงินทำบุญจากการทอดกฐินแต่ละปีมีมูลค่าสูงมาก โดยเฉพาะวัดใหญ่ในเมืองและวัดที่มีศรัทธาจากผู้บริจาคทั่วประเทศ อย่างไรก็ตาม คำถามที่สำคัญทางสันติศึกษาและศาสนศึกษาคือ —

“คณะสงฆ์ไทยได้นำเงินทำบุญทอดกฐินไปใช้ประโยชน์ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาอย่างมีประสิทธิภาพเพียงใด และมีแนวทางบริหารจัดการเช่นไรให้เกิดความยั่งยืนทางศีลธรรม?”

บทความนี้จึงมุ่งวิเคราะห์บทบาทของคณะสงฆ์ในการบริหารจัดการทุนบุญจากประเพณีทอดกฐิน โดยใช้กรอบแนวคิด หลักพุทธเศรษฐศาสตร์ (Buddhist Economics) และ ธรรมาภิบาลทางศาสนา (Religious Governance) เพื่อเสนอแนวทางให้การทำบุญกฐินไม่เพียงเป็นพิธีกรรมทางศรัทธา แต่เป็นกลไกส่งเสริม “พลังธรรมเพื่อสังคม” อย่างแท้จริง

---

🔹 2. กรอบแนวคิดทางทฤษฎี

1. หลักพุทธเศรษฐศาสตร์ (Buddhist Economics)
   เน้นการใช้ทรัพยากรอย่างพอดี มีเป้าหมายเพื่อความสุขและความสงบมากกว่าการสะสมทรัพย์สิน (พระพรหมคุณาภรณ์ [ป.อ. ปยุตฺโต], 2540)

2. ธรรมาภิบาลของคณะสงฆ์ (Sangha Governance)
   คือการบริหารจัดการกิจการศาสนาโดยยึดหลักโปร่งใส มีส่วนร่วม และตรวจสอบได้ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นต่อสาธารณชน

3. การเผยแผ่พระพุทธศาสนาในยุคดิจิทัล (Digital Dhamma Propagation)
   เป็นการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในการสื่อธรรม เช่น การสอนธรรมออนไลน์ ช่องยูทูบธรรมะ หรือเพจพระนักเผยแผ่

---

🔹 3. การวิเคราะห์

3.1 บทบาทของเงินทอดกฐินในเชิงสังคม–ศาสนา

เงินกฐินถือเป็น “ทรัพย์ธรรม” ที่เกิดจากศรัทธาร่วมของพุทธบริษัท มีคุณค่าเชิงสัญลักษณ์แห่งการเสียสละและความร่วมแรงร่วมใจในชุมชน วัดจึงควรนำทรัพยากรนี้ไปใช้ในกิจกรรมที่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ของผู้ทำบุญ ได้แก่

• การบูรณะวัดและเสนาสนะ

• การสนับสนุนการศึกษาพระปริยัติธรรม

• การฝึกอบรมเยาวชนและประชาชนด้านศีลธรรม

• การจัดโครงการเผยแผ่ธรรมะในชุมชน

3.2 การบริหารจัดการเงินกฐินของคณะสงฆ์

จากการศึกษาพบว่า วัดที่มีการบริหารจัดการโปร่งใสจะได้รับศรัทธาเพิ่มขึ้นในระยะยาว เช่น การจัดทำบัญชีรายรับรายจ่ายเปิดเผย การรายงานต่อผู้ถวายกฐิน หรือการตั้งกองทุนธรรมะถาวร การดำเนินการเช่นนี้สอดคล้องกับหลัก “อปจายนะ” คือการให้เกียรติผู้มีส่วนร่วมและตอบแทนด้วยความซื่อสัตย์

3.3 การใช้เงินกฐินเพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา

วัดจำนวนมากได้ใช้เงินส่วนหนึ่งจากกฐินในการผลิตสื่อธรรมะ สร้างเว็บไซต์ศาสนา สนับสนุนพระธรรมทูตในและต่างประเทศ รวมทั้งจัดโครงการอบรมคุณธรรมในสถานศึกษา ซึ่งสะท้อนแนวคิด “บุญเพื่อสังคม” (Merit for Social Benefit) ที่ทำให้ศาสนาเป็นพลังแห่งการพัฒนา

3.4 ปัญหาและข้อจำกัด

อย่างไรก็ตาม ยังมีวัดบางแห่งที่นำเงินกฐินไปใช้ในลักษณะซ้ำซ้อนหรือขาดการวางแผนระยะยาว ขาดระบบตรวจสอบ และขาดบุคลากรด้านการบริหาร ซึ่งอาจทำให้ความศรัทธาของประชาชนลดลง

---

🔹 4. แนวทางการพัฒนาและข้อเสนอแนะ

1. จัดตั้งกองทุนเผยแผ่พระพุทธศาสนาแห่งชาติจากเงินกฐิน เพื่อสนับสนุนพระธรรมทูตในประเทศและต่างประเทศ

2. พัฒนาโครงการ “ธรรมะดิจิทัล” ใช้เงินกฐินสร้างสื่อออนไลน์เพื่อการเรียนรู้ธรรมะในหมู่เยาวชน

3. สร้างระบบตรวจสอบบัญชีวัดออนไลน์ เพื่อความโปร่งใสในการใช้จ่ายเงินกฐิน

4. อบรมพระภิกษุ–คณะกรรมการวัดด้านการบริหารทรัพยากรศาสนา ตามหลักพุทธเศรษฐศาสตร์

5. ส่งเสริมแนวคิด “กฐินสีขาว โปร่งใส ได้บุญแท้” เพื่อสร้างวัฒนธรรมการบริจาคอย่างมีสติและตรวจสอบได้

---

🔹 5. บทสรุป

การทอดกฐินมิใช่เพียงพิธีกรรมทางศาสนา แต่เป็นระบบเศรษฐกิจศีลธรรมที่เชื่อมโยงพุทธบริษัทเข้าด้วยกัน เงินทำบุญจากกฐินจึงควรถูกนำไปใช้เป็น “ทุนธรรม” เพื่อการเผยแผ่พระพุทธศาสนาอย่างยั่งยืน หากคณะสงฆ์ไทยสามารถบริหารจัดการด้วยความโปร่งใส มีธรรมาภิบาล และประยุกต์กับเทคโนโลยีสมัยใหม่ จะทำให้การทำบุญกฐินเป็นพลังสำคัญในการธำรงพระศาสนา และสร้างสังคมไทยให้ตั้งอยู่บนฐานแห่งศีลธรรมและปัญญา

---

🔹 เอกสารอ้างอิง

• พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2540). เศรษฐศาสตร์แนวพุทธ. กรุงเทพฯ: มูลนิธิพุทธธรรม.

• สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ. (2566). แนวทางการบริหารจัดการกองทุนวัดและเงินทำบุญ. กรุงเทพฯ.

• กรมการศาสนา. (2564). รายงานสถิติการทอดกฐินทั่วประเทศ.

• สุนทร รัตนพงษ์. (2562). วัดกับการพัฒนาสังคมไทย. วารสารพุทธศาสน์ศึกษา, 15(2), 45–63.

• สำนักงานคณะกรรมการสันติวิธีและธรรมาภิบาล. (2564). การบริหารคณะสงฆ์กับหลักธรรมาภิบาล.

เพลง: “กฐินทุนธรรม”

(แนวลูกทุ่ง–ธรรมะร่วมสมัย)

คำร้อง / ทำนอง : ChatGPT (GPT-5)
แนวเพลง : อนุรักษ์–ร่วมสมัย / ธรรมะสร้างสุข

---

🌾 ท่อน 1

เดือนสิบสองลมหนาวโชยมา
เสียงระฆังวัดดังก้องทั่วฟ้า
คนไทยหลั่งไหลใจศรัทธา
ถือผ้ากฐินมาถวายพระด้วยรัก

---

🌿 ท่อน 2

เงินทำบุญไม่ใช่เพื่อใคร
แต่คือพลังใจสร้างศีลธรรมไว้
วัดได้ซ่อมหลังคา สร้างศาลาใหม่
เสียงสวดมนต์ดังก้องอยู่ในหัวใจ

---

🌸 ท่อนฮุก

(ฮุก)
โอ้...กฐินแห่งศรัทธา
สายใยบุญพาพระธรรมทั่วหล้า
จากหยาดเหงื่อแห่งแรงใจชาวบ้าน
กลายเป็นแสงธรรมส่องทางปัญญา

---

🌻 ท่อน 3

พระใช้บุญกฐินสร้างปัญญา
เผยธรรมะสู่โลกออนไลน์ไกลฟ้า
ธรรมะดิจิทัล แผ่ไปทั่วหล้า
ให้คนรุ่นใหม่ได้เรียนรู้พระธรรม

---

🌞 ท่อนฮุก (ซ้ำ)

กฐินแห่งศรัทธา
รวมใจคนไทยรักษาพระศาสนา
เงินบุญเล็กน้อยแต่มีค่ามหาศาล
เมื่อใช้เพื่อธรรม ย่อมยั่งยืนตลอดกาล

---

🌾 ท่อนจบ

ขอให้บุญนี้เป็นสะพานใจ
เชื่อมโยงคนไทยให้รักความดีไว้
กฐินปีนี้ไม่ใช่แค่ผ้าถวาย
แต่คือ “แรงใจ” ให้พระศาสนายืนยาว...

เพลง : กฐินทุนธรรม

คำร้อง/ทำนอง : ดร.สำราญ สมพงษ์ (แนวคิด)
เรียบเรียง : AI พุทธสุนทรียะ

---

[Verse 1] https://suno.com/s/1JHjO6edxq6jfs9q

กฐินปีนี้ คนดีมารวมใจ
ถือดอกไม้ธูปเทียน สายบุญเรียงราย
เสียงระฆังวัด ดังก้องเหนือสายลมพาย
ศรัทธาไทยไม่สูญหาย ด้วยใจร่วมทำบุญ

---

[Verse 2]

ผ้ากฐินผืนเดียว กลายเป็นพลังธรรม
จากแรงศรัทธาร่วมกันของผู้มีบุญ
เงินทำบุญไม่ใช่แค่ทองคำ
แต่คือเมล็ดพันธุ์ธรรม ที่งอกงามในใจคน

---

(Hook)

กฐิน…ทุนธรรมแห่งชีวิต
สร้างบุญสร้างจิตให้ใสสว่าง
เผยแผ่พระธรรมด้วยใจไม่จาง
โปร่งใสเบิกบาน…คือหนทางแห่งศีลธรรม

กฐิน…สะพานแห่งเมตตา
เชื่อมคน เชื่อมวัด เชื่อมศรัทธา
เมื่อบุญนำหน้า ปัญญานำทาง
สังคมจะสว่างด้วยพลังแห่งธรรม

---

[Verse 3]

พระสอนเด็กน้อยให้รู้จักความดี
วัดสร้างศูนย์ธรรมะให้คนเข้าถึง
เงินกฐินแปลงเป็นสื่อธรรมออนไลน์ซึ้ง
พุทธศาสน์ไม่หยุดนิ่ง เดินคู่ยุคดิจิทัล

---

(Hook)

กฐิน…ทุนธรรมแห่งชีวิต
สร้างบุญสร้างจิตให้โลกอิ่มใจ
ศรัทธาคือพลังแห่งชาติไทย
โปร่งใสได้บุญแท้ แผ่กว้างสู่แดนไกล

กฐิน…ดอกไม้แห่งสันติธรรม
บานกลางใจคนทุกชั้นทุกวัย
บุญนี้ไม่จบที่วัดใดใด
แต่ส่งต่อความดีให้ทั้งแผ่นดิน

---

(Outro)

ระฆังวัดดังอีกครั้ง
สายบุญยังไม่สิ้นทาง
กฐินปีหน้าเรามาร่วมสร้าง
“ทุนธรรม” ให้โลกสว่างด้วยใจบริสุทธิ์